İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Yetileri hiç böyle bilir miydiniz?

Özlem TOPRAK

Eva Ibbotson’ın anlatısı baştan sona bir hayvan hakları savunusu. Hatta hak da değil, doğrudan hayvanların onuru üzerine sıcacık bir hikâye. Ancak bir canlının varlığını kendinle eşdeğer tutarsan, onu tanıyabilir ve arkadaş olabilirsin.

Ne acayip, değil mi? Varlıkları kanıtlanamamış ama Himayalar’da yaşadıkları varsayılmış yetiler üzerine ne çok film, hikâye var. Ve çoğunda da insanların korktuğu, kaçtığı ama aslında yardımsever iyi yürekli yaratıklar olduğu işlenmiştir. Ben de hep merakla izlemiş ya da okumuşumdur bu tüylü, korkunç, kocaman yaratıkların hikâyelerini. Ve kader bu ya, yine elimde yetilerle ilgili bir kitap var: Altın Kitaplar’dan yayımlanmış “Kar Adamları.”

Heyecanla ve merakla okumaya koyuldum. Kesin masalsı bir hikâye bekliyordu beni. Birkaç sayfa okuduktan sonra yazarına takıldı aklım. İlk defa duyuyordum bu ismi: Eva Ibbotson… Kafamda sorular tabii; kimdir, neler yazmıştır, ‘Kar Adamları’ dışında Türkçeye kazandırılan başka kitabı var mıdır?

Araştırmanın Türkçe ayağı pek zayıf kaldı. Çünkü ‘Kar Adamları’ dışında Türkçeye çevrilmiş bir kitabına rastlamadım. Kitaplarını araştırırken yazarın hayatı oldukça ilgimi çekti. Doğrusu hayli ilginç bir hayattı onunki ve belli ki hayatı kitaplarını şekillendirmişti.

Yahudi bir ailenin çocuğu olarak Viyana’da dünya gelen Eva Ibbotson, Nazilerin işgali sonrası ailesiyle birlikte İngiltere’ye göç etmek zorunda kalmış. Fizyoloji üzerine eğitim almış ama hayvanlar üzerinde deneyler yapılmasından hiçbir zaman hoşlanmadığından, uzmanlaştığı bu alanı reddetmiş. Sonradan dört çocuğunu yetiştirirken çocukların hayalet, büyücü, cadı, doğaüstü yaratıklara olan ilgisini keşfedince, besbelli ki kendi okumaktan hoşlanacağı kitapları yazmaya koyulmuş. 2010 yılında 85 yaşında vefat eden yazarın, “Kar Adamları”nın el yazmaları oğlu tarafından derlenip ölümünden sonra yayımlanmış. Bu açıdan kitap sanki yazarın hayatta olanlara bir vasiyeti gibi: “Doğayı ve hayvanları gözetin, çocukların hayal gücüne saygı duyun, hepsinden de öğreneceğiniz çok şey var…”

TANIMAK EMEK İSTER

“Kar Adamları”nda aristokrat bir aileye mensup Agatha Farlinghamla tanışıyoruz. Babasıyla birlikte gittiği Himalaya Dağları’nın tepesinde, bir gece yarısı devasa tüylü bir yaratık tarafından çadırından kaçırılan küçük kız, bizi Yetilerin dünyasına buyur ediyor.

Yeti deyince aklımıza hemen korkunç canavarlar gelir çünkü bütün görsel dünyamız onlara yönelik önyargılarla örülü. İşte Eva Ibbotson bu resmi ters yüz ediyor. Buyur ediliyoruz o hiç tanımadığımız canlıların dünyasına. Ve karısı ölen bir Yeti’yi üç yavrusu için endişeli sıcacık, sevgi dolu, asil ruhlu, cesur bir baba olarak yaşıyoruz bu kez Agatha sayesinde. Küçük kızı kaçırması da yardım ihtiyacından. Nitekim Agatha yıllar boyu Nanvi Dar’daki saklı ve cennet gibi vadide büyük bir emekle, sevgiyle büyütüyor o yavruları ve bir yandan kendisi de dönüşüyor. Bize de o güzel yuvanın tadını çıkarmak kalıyor.

Ibbotson sözünü sakınmayan bir yazar. Korkulan olup da Yetilerin cenneti dış dünya tarafından keşfedilince bu gezegen üzerindeki açgözlülük, hırs, zulüm, iktidar başta olmak üzere pek çok şeye eleştiri getirme fırsatı yakalıyor. Bu açıdan kitap yetişmekte olan çocuklar kadar yetişkinler için de bir uyarı kılavuzu sayılabilir.

Eva Ibbotson’ın anlatısı baştan sona bir hayvan hakları savunusu. Hatta hak da değil, doğrudan hayvanların onuru üzerine sıcacık bir hikâye. Ancak bir canlının varlığını kendinle eşdeğer tutarsan, onu tanıyabilir ve arkadaş olabilirsin. Bu noktada tek eleştirim, yazarın dünya üzerindeki kötülükleri anlatırken “İran ile Türkiye arasına sıkışıp kalmış bir dilim kavuna benzeyen Aslerfan devleti” ve oranın sultanı üzerinden Doğu’ya yönelik oryantalist yaklaşımına. Öte yandan yazar, tutsak oldukları sirkte eziyet gören hayvanları kurtarmaya giden Yetilerin, daha önce hiç tanıyıp görmedikleri hayvanları bilmelerine şaşan iyi huylu yol arkadaşları Con’a verdikleri “Ama onlar bizim kardeşimiz” yanıtıyla, canlıların dayanışma ve direnme gücüne en çarpıcı örneği de sunmuş oluyor. Verilen dersleri alıp almamak ise okura kalmış…

Kar Adamları Eva Ibbotson Türkçeleştiren: Özgecan Kunt Altın Kitaplar, 184 sayfa
Kar Adamları
Eva Ibbotson
Türkçeleştiren: Özgecan Kunt
Altın Kitaplar, 184 sayfa
Show More