4.000 yıl kaç çocuk eder?

Bu çalışmada, fablların Ezop masallarıyla benzer içeriklere sahip olmaları dikkat çekici. Tıpkı kitabın önsözünde Yalvaç Ural’ın da dediği gibi birebir örnekler olmasalar da birbirlerini andıran içeriklere rastlamak mümkün.

Yazan: Olcay Mağden Ünal

Küçükken bir takım süslü prenseslerle uğradıkları şarlatanlıkları anlatan, bir de üstüne kır atların yolunu gözleten masallar yerine fablları tercih ederdim. Ezelden beri kır at yolu gözlemeyi sevmem; acep neden! Konuşabilen kötü kalpli yaşlı başlı kadınlar yerine, normalde iki lafı bir araya getiremeyen tavşanlarla kaplumbağaların hikâyeleri daha samimi gelir; kargalarla tilkilerin, ağustos böcekleriyle karıncaların, kurtlarla kuzuların hasbihâlleriyle, neticede ortaya çıkan her neyse hoşuma giderdi. Elbette tüm bu orman ahalisinin derdini, tasasını, gamını, kederini, işgüzarlığını ben de herkes gibi Ezop masallarıyla tanıdım, bittabi La Fontaine’in elinin değdiği Ezop masallarıyla.

O sıralar bu masalların ne zamandan beri anlatılageldikleriyle pek işim yoktu; benden önce kaç çocuk, kaç kuşak aynı hayvanlara kulak kesilmiş, derdim değildi. Ancak sonraları, Ezop masalarının kendilerinden çok, aştıkları milattan öncesine dayanan yol dikkatimi çeker olmuştu. Üstlerinden ne uzun bir zaman geçmiş ve ne olayları geride bırakmışlar! Şimdiyse elimde, edebiyatımızın hatırı sayılır kalemi Yalvaç Ural’ın uzun ve titiz çalışmaları sonucu ortaya çıkmış Sümer Hayvan Masalları Yabanöküzü Boynuzlu Tilki kitabını tutuyorum, yazarın diliyle biçimlendirilmiş Sümer hayvan masallarından oluşan ve tam 4.000 yıl öncesine dayanan bir hazine. Sümerlerin çivi yazılarından çıkma kaba kurguların, atasözlerinin, deyimlerin ve de kırık kil tabletlerin eksik çevirilerinin Ural tarafından tamamlanmasıyla ortaya çıkan kırk altı fabl, insanlık tarihinin ilk yazılı hayvan masallarına ışık tutup akıllarımızı bambaşka bir tablet algısını hayal etmeye zorluyor.

Kendini beğenmiş atlar ve tutsak soytarı maymunlar

İnsanı ister istemez heyecanlandıran bu çalışmada, fablların Ezop masallarıyla benzer içeriklere sahip olmaları dikkat çekici. Tıpkı kitabın önsözünde Yalvaç Ural’ın da dediği gibi birebir örnekler olmasalar da birbirlerini andıran içeriklere rastlamak mümkün. Yine yazarın kendi kaleminden aktardığı üzere “hayvanların karakter özellikleri, tilki ve köpek dışında, Ezop masallarıyla aynılık gösteriyor.”

Bu kırk altı fablda okurların karşısına açgözlü başkurttan yabanöküzlerinin boynuzlarına özenen tilkilere; amansız bir selden sırtına bindiği eşeğin sayesinde kurtulan ancak yine de tek derdi eşeği mideye indirmek olan köpekten; inatçı bir keçiden daha da inatçı çıkan bir koça çeşit çeşit hayvan çıkıyor. Ancak bu fablların çok uzak bir geçmişten geldiklerini unutmamak, bu sebeple bazılarının dikkat çekici ölçüde acımasız olduğuna şaşırmamak gerek: Karşımıza çıkan bu hayvan masallarının çoğunluğunda birileri mideye inip birileri keder içinde kesileceği günü bekliyor, kimisiyse işgüzarlık yapıp kendi kazdığı kuyuya düşüyor.

Kil tabletlerden son teknolojiye bir yolculuk

Yalvaç Ural’ın manzume olarak biçimlendirmeyi uygun gördüğü fabllar, tıpkı La Fontaine’in kaleminden çıkan Ezop masalları gibi kulağa çok hoş geliyor. Bununla birlikte elbette Erdoğan Oğultekin’in çizimlerinin masallarla nasıl bir bütünlük oluşturduğunu da anmadan geçmek olmaz. Oğultekin tarafından Sümer figürleri ve hayvan formlarına benzer şekilde çizilen desenler, dönemi yansıtan bir tarzda ve kil tabletlerin rengine boyanmış halde okurun karşısına çıkıyor. Böylece eser bizlere bütünüyle bir tarihi atmosfer sunmuş oluyor.

Fabllarla alınan keyfin yanı sıra Ural’ın önsözü ve kitabın sonunda verilen kaynakça da ziyadesiyle ufuk açıcı. Dünya edebiyatının ünlü fabl yazarları Ezop ve La Fontaine; Ezop masallarına yapılan eklentiler; konu, kurgu ve hayvan kahramanların seçimi açısından Ezop masallarıyla benzerlik taşıyan Sümer fablları Ezopikalar… Tüm bunlar hakkında kısa da olsa bir tarihçeye ve bilgiye erişmek heyecan verici.