Kendileri gitti namları kaldı

Bilgi vermek amacıyla edebiyatı kullanan kitaplara şöyle bir soruyla yaklaşılabilir: İçinden bilgileri çıkarınca geriye okunası bir eser kalıyor mu? Kalmıyorsa, atılan ok hedefine ulaşamamıştır. “Geçmişin Büyük Halkları” serisi, bu testi kesinlikle geçiyor.

Toprak Işık

Dört kitap bir araya gelip “Geçmişin Büyük Halkları” adlı seriyi oluşturmuş. Kitapların alt başlıkları Mısırlılar, Yunanlılar, Romalılar ve Vikingler… Henüz Türkiye’de basılmış olmadığından, bu yazı kapsamında Vikingler kitabı incelenemedi. Serinin yazarı, Christian Hill… Yazıya konu üç kitabın her birini farklı çizerler resimlemiş: Sara Not, Fabio Visintin ve Fabiano Fiorin… Tülin Sadıkoğlu Türkçeleştirmiş, Redhouse Kidz Türkiyeli genç okurların beğenisine sunmuş kitapları. Son sözü başa alalım: Çalışmada emeği geçenler gerçekten iyi iş çıkarmışlar.
Öğreten eserler bunlar. Herbirinde ilgili halkın sanatı hakkında bilgi verilmiş. O halkı oluşturan bireylerin geçimlerini nasıl sağladıkları anlatılmış. Askeri yapı açıklanmış ve toplumların kültürleri ayrıntılı biçimde tanıtılmış. Giderken şanlarını bırakmış halkların, kadınları, erkekleri, çocukları aslına uygun kılık kıyafetleri ile okurun hayal dünyasına konuk edilmiş. Toplumsal yapı, toplumu oluşturan sınıflar ve sınıflar arasındaki ilişkiler resmedilmiş.
Böyle sıralayınca kulağa keyifli gelmiyor. Onca bilgiyi toptan almak sıkıcı olmaz mı? Olabilirdi. Eğer bilgiler, yanlarına duyguları katmadan, ham hâliyle okurun önüne koyulmuş olsaydı… Bunu öğren, bunu da öğren, şu da eksik kalmasın ısrarıyla kuru kuruya takdim edilseydi…
Her kitabın ilgi çekici bir hikâyesi var. Eski Mısır’da, yeni evli genç bir sanatçı ile eşinin yaşam mücadelesini okuyacaksın. Kullarını harcarken pek cömert hareket eden bir adamın acımasızlığı heyecanlandıracak seni. Sanatçılar, acaba kendi mezarlarına girmeden insafsız Firavun’un ebedi istirahatgâhını hazır hâle getirebilecekler mi? Peki ya Firavun’un mezarından, altın, gümüş, elmas değil, boya çalarken yakalanan hırsız?.. Onun sonu ne olacak? Bizim bildiğimiz sanat ya sanat içindi ya da toplum için… Oysa bazen sanat can kurtarmak için de olabiliyormuş.
Yunanlıların hayatlarına en heyecanlı yerinden gireceksin. Atinalılar ve Spartalılar kılıçlarını bilemiş, mızraklarını sivriltmiş, savaş meydanında karşılıklı saf tutmuşlar. Acaba kim kalkanı sayesinde rakiplerinin ölümcül darbelerinden kurtulabilecek ve kim kalkanı arkasına saklanmış düşmanının canını yakabilecek? Atina’nın ayağına en çabuk koşucusu Andrippo, bir Spartalı bedeninde karşısına çıkan Azrail’i atlatabilecek mi? Yoksa Hades’in soğuk karanlığı mı kucaklayacak onu? Olimpiyat müsabakalarını okurken satırlarda koşacak gözlerin ve sporun barıştırma gücüne hayran kalacaksın.
Romalıların hayatını, Dido Nitto ve sevimli oğlu Numerio’nun başına gelenleri okurken öğreneceksin. Dido Nitto bir sıhhi tesisat ustası… Çıraklığını oğlu yapıyor. Güçlü bir patricinin lüks konağı için konuşturacaklar zenaatlarını. Patrici mi? Romadaki sınıflardan biri… Diğer ikisi köleler ve plepler. Bu sınıfların özelliklerini ve birbirlerine göre konumlarını kitabı okurken bir güzel kavrayacaksın. Numerio havai bir çocuk değilse de çalıştıkları evin dünyalar güzeli kızından etkilenmeden edemez. Hafiften bir yakınlaşma da olur aralarında. Acaba bu ilişki babasının başına iş açar mı?
Kitaplarda hikâyeler bölümlere ayrılmış ve her bölümde, cümle içinde geçen, daha doğrusu geçirilen dev boyutlu anahtar sözcüklere sessizce dikkat çekilmiş. Bölüm sonlarında ise bu sözcükler açıklanırken, okura halklar hakkında ayrıntılı bilgiler aktarılmış. Böylelikle okurun soluklanıp hikâyenin devamını öğrenmek için sabırsızlanırken bilgilenmesi sağlanmış.
Kitaplarda ufak tefek anlatım kusurları yok değil. Bu kusurların Türkçeleştirme sırasında ortaya çıkmış olma olasılığı yüksek. Öte yandan çeviri dilinin, temizliği ve akıcılığı ile övgüyü hak ettiğini de belirtmek gerek.
Bilgi vermek amacıyla edebiyatı kullanan kitaplara şöyle bir soruyla yaklaşılabilir: İçinden bilgileri çıkarınca geriye okunası bir eser kalıyor mu? Kalmıyorsa, atılan ok hedefine ulaşamamıştır. “Geçmişin Büyük Halkları” serisi, bu testten başarıyla çıkıyor. Benzer pek çok güzel kitap gibi bunlar da hedefledikleri genç kitleyi aşan bir okur grubunu mutlu edebilir. Yetişkinler de sıkılmadan okuyabilirler bu kitapları. Keyfin yanında bilgi de edineceklerine hiç kuşku yok.