Çizgi olmazsa sözün rengi solar!

Kamerayı çocukların dünyasına çeviriyor gibi görünse de Sempé’nin karikatürlerini biraz derinlemesine inceleyince, aslında onun tuhaf bir şekilde çocuğun durduğu yerden yetişkinin görüntüsünü sunduğunu fark ediyoruz.

Yazan: Tülin Kozikoğlu

Gönüllere taht kurmuş Pıtırcık serisi; yıllarca çok satanlar listesinden inmeyen eserlerin sahibinden Bay Sommer’in Öyküsü; Nobel ödüllü yazardan Babam ve Ben… Okura ulaşmak için herhangi bir desteğe ihtiyaç duyar mı dersiniz bu güçlü metinler? Kelimeler ziyadesiyle yetmez mi bu eserleri yaratan Goscinny, Süskind ve Modiano’ya? Bu soruların cevabını Rene Goscinny’nin kızı Anne Goscinny veriyor; “Çizgi olmazsa sözün rengi solar” diyerek babasının yol arkadaşı Jean-Jacques Sempé’yi taçlandırıyor. Bu üç ehil kaleme eşlik etmek her baba yiğidin harcı değildir. Ancak o usta kalemlerin ruh ikizi olabilecek kadar öyküselliği güçlü bir çizgiye sahip olmak gerekir. Sempé tam da böyle bir çizer işte. Her bir resmi kapsamlı bir öykü anlatır. Uzun uzun bakıp, kurgusunu ağır ağır çözesiniz gelir. Sempé’nin çizimlerinin usta kalemlerin metinlerine eşlik etmesi, leziz bir yemeğe ocağın altı kapatılmadan önce son bir kez tadına bakarak bir tutam tuz, bir tutam baharat eklenmesi gibidir. Sözle çizgi birleşince eser kıvamını bulur, tadından geçilmez.

Peki ya söz olmadığında çizginin kaderi ne yöne gider? Sempé hayranları Çocuklar ve Diğer Şeyler’de bu kez Sempé’yle baş başa bir yolculuğa çıkıyor. Çoğu zaman sözsüz, bazen de kısacık cümlelerle kurguladığı karikatürlerinden oluşan bu albümle çocukların aynı anda hem derinlikli hem vurdumduymaz, hem ağırbaşlı hem afacan, hem ciddi hem oyunbaz, hem saf hem kurnaz, hem bağımlı hem özgür, hem çekingen hem cesur, hem gerçekçi hem de hayalperest olmayı başaran dünyasına taşıyor bizleri Sempé. Her ne kadar bir yetişkin olarak kamerayı çocukların dünyasına çeviriyor gibi görünse de Sempé’nin karikatürlerini biraz derinlemesine inceleyince, aslında onun tuhaf bir şekilde çocuğun durduğu yerden yetişkinin görüntüsünü sunduğunu fark ediyoruz. Kimin neye baktığını, neyin nerede başlayıp nerede bittiğini ve en önemlisi kimin altta kimin üstte durduğunu çözmekte zorlanıyoruz… Tıpkı bir Escher tablosu gibi!

Sempé’nin karikatürleriyle çoğu kez daha dün gibi gelen çocukluğumuzdan nasıl da ışık hızıyla uzaklaştığımızı, yanıbaşımızdaki çocuklarımıza aslen ne kadar da uzak olabildiğimizi ve unumuzu eleyip eleğimizi astığımızı sandığımız bu yaşımızda esasen daha kırk fırın ekmek yememiz gerektiğini hatırlıyoruz. En derinlikli meseleleri tam kalbinden vurduğu sahnelerini yüksek bir noktadan bakıyormuşcasına, tepeden ve uzak bir bakış açısıyla çizmesi, ayrıca en karmaşık çelişkileri inanılmaz yalın çizgilerle sunması da galiba Sempé’nin bu ironiyi bize hatırlatmak için oynadığı muzip bir oyun.