Şehirlinin doğa günlüğü

Hangi şehir insanı betona tıka basa doymuş, doğaya ise aç değil ki? Açlığını hatırlatmak, yerinden kalksın diye kışkırtmak ona büyük iyiliktir.

Yazan: Toprak Işık

Kitabın adı Doğanın Anatomisi, alt başlığı ise “Doğanın Merak Uyandıran Ayrıntıları”… Julia Rothman yazıp resimlemiş. Çizimler, metni tamamlayan bir unsur olmanın çok ötesinde zenginliğe sahip. Yazıları hiç okumadan sadece resimlere bakanı kimse ayıplamaz. Kitabın kapağında yazar dışında birinin daha ismi var: John Nierkrasz… Önsözde Julia Rothman, ondan ustası olarak söz etmiş ve doğayı tanımasında ona rehberlik ettiğini belirtmiş.
“Bana, şehrin dışında koskocaman bir dünya olduğunu hatırlatan kız kardeşim Jess’e…”
Girişteki bu atıf, içerik hakkında çok şey söylüyor. Apartmanların arasından çıkıp doğayla kucaklaşan şehirlinin önüne serilen zengin dünyayı anlatmış Julia Rothman. Doğanın merak uyandıran ayrıntıları, ortalama şehirlinin ilgisine ve bilgi seviyesine uygun seçilmiş. Yazar bunda zorlanmamış olmalı; çünkü kendisi de apartmanların arasında yaşayan, ancak fırsat buldukça doğa ile kucaklaşan bir kent insanı.
Sayfalar üzerinde yaşanan bir gezi hikâyesi bu. Önce ortak zemini, yani gezegenimizi tanıtarak işe başlıyor yazar. Sonra, göğe çevir başını, diyor; gökyüzü hakkında bilgi veriyor. Ardından, yakınlarda devam ediyor gezinti. Parkta, bahçede rastlayabileceği çiçeğin, kelebeğin anatomisini öğrenen okur, börtü böcek çeşitliliği ile şaşırıyor. Kırlarda, dağda, bayırda devam eden gezintide okura, yılanlardan, kertenkelelerden, bozayılara kadar her türden hayvan eşlik ediyor. Yazar, okuru alıp okyanuslara, denizlere, göllere, ırmaklara götürüyor. Gezintinin sonunda doğanın korunmasının önemine dikkat çekiyor ki bunun altına yazarla birlikte tüm insanlık imza atsa yeridir.
Adına uygun olarak tam bir amatör kitabı bu. Amaç betonların arasında kalmış şehir insanının doğaya olan ilgisini arttırmak. Moda deyim ile onda “farkındalık yaratmak”… Size Dünya’yı, Dünya üzerindeki yer şekillerini, hayvanları, bitkileri, iklimi ve hava olaylarını, âlim bir üniversite hocasının değil, tecrübeli bir doğa insanının anlattığını hissediyorsunuz.
Aslında en güzeli, bu kitabı baştan sona bir kez okuyup kenara atmamak. Zaman zaman dönüp oradaki bilgileri gerçek hayattaki gözlemlerle pekiştirmek… Yazar ABD’li olduğu için örnekleri de kendi ülkesinden ve kendi çevresinden seçmiş. Bu önemli bir sorun değil.
Onun memleketinin sembolü olan kel kartalı, Anadolu’da göremesek de kırlangıç her yerde aynı kırlangıç. Kelebeklerin de birçoğu tanıdık. Gökyüzündeki yıldızlar da aynı. Büyükayı’yı, Küçükayı’yı, Kanatlıat’ı ve diğer bir sürü takımyıldızını çizmiş Julia Rothman. Onları kendi gökyüzümüzde aramak eğlenceli olabilir. Büyük Kanyon’u ise merak etmekle yetinmek zorundayız. Çöllerimiz de yok ama olsun diye elimizden geleni yapıyoruz. Kim bilir, belki gelecek kuşaklara yetiştirebiliriz.
Ağaçlardan bahsetmiş yazar. Onların hem gövdelerini hem de yapraklarını çizmiş. Kesilmiş bir ağacın yaşının nasıl hesaplanacağını anlatmış. Gövdedeki yaş halkalarından hangi yılların kurak, hangi yılların sulak geçtiğini anlamanın sırrını vermiş.
Yazarın amacı, oturduğunuz yerde bir sürü bilgi ile yüklemenizi sağlamak değil. O daha çok, oturanı dürtmek istemiş; âdeta şöyle seslenmiş: “Doğaya çık, âlemin zenginliği ile coş! Yıldızlar, börtü böcek, çiçek, kelebek… Hepsiyle tanış. Dikkatle bak onlara. Pişman olmayacaksın.”
Büyük şehirlerde, üstümüze yıkılan betonlara rağmen hâlâ etrafımızda ulaşılabilir doğa parçaları var. Julia Rothman’ın özenle çizdiği kın kanatlılardan birine rastlamamak mümkün değil. En yakın parka gidip dolaştığınızda göreceğiniz ağaçlar, böcekler ve kuşlar bu kitabın verdiği feyiz ile daha ilgi çekici gelecek size. Kitapta bahsi geçmeyen böceklerle karşılaşmanız da çok olasıdır. Her gün gördüğünüz bir ağacın yapraklarındaki ayrıntılara dikkat etmenizi de sağlayabilir bu kitap. Belki de bir gece vakti, başınızı gökyüzüne çevirir ve Yengeç takımyıldızını ilk defa görürsünüz. Oysa o milyonlarca yıldan beri oradadır.
Julia Rothman, doyumluk değil iştah açıcı, tadımlık bilgiler sunmuş okuruna. Hangi şehir insanı betona tıka basa doymuş, doğaya ise aç değil ki? Açlığını hatırlatmak, yerinden kalksın diye kışkırtmak ona büyük iyiliktir. Doğanın Anatomisi, bu açıdan iyi bir kitap. Son sayfasının devamı herkesin kendi dünyasında…