Bir çocuğun gözünden içeridekiler ve dışarıdakiler

Haksızlık, maddiyat, ikiyüzlülük ve kayıtsızlık dolu bir dünyada iyi niyetli bir çocuğun, bozulmamış bir insanın mücadelesini anlatan Ters Yüz Şatosu, toplum eleştirisi içeren siyasi yanı ve çevre meselesine ilişkin boyutuyla yetişkinler için ayrı bir katman sunuyor.

Yazan: Özlem Toprak

Hepimiz önyargılardan özgür olduğumuz çocukluk günlerimizi hatırlarız elbette. Derken okul yılları, sosyalleşme çabaları, medyanın müdahalesi ile bazı düşünceler oluşmaya başlar zihnimizde. Bunlar bir yanıyla bizimdir ama bir o kadar da değildir; çünkü aslında toplumsal şartlandırma ile oluşmuştur. Kendi kişiliğimizi ve doğrularımızı bulmaksa bir ömür sürer. Çocuk kitaplarının sevilen yazarı David Henry Wilson, Ters Yüz Şatosu’nda küçük bir kız çocuğunu henüz kimselerin etkisi altına girmeden, kendi doğruları eşliğinde bir yolculuğa çıkarıyor. Bizi de yanına alarak…
Yabancı Yayınlarından Burcu Karatepe’nin çevirisiyle çıkan Ters Yüz Şatosu, ilk baskısını yaptığı İngilizcedeki The Castle of Inside Out’la aynı kalitede kalın ciltli bir kapakla dikkat çekiyor. Kendisi de aynı zamanda bir çocuk kitabı yazarı olan Chris Riddell’in ayrıntılı çizimleriyse küçük okurlara bu sıra dışı macerayı gözlerinde doyasıya canlandırma imkânı sunuyor.

Tanıdık karakterler
David Henry Wilson’ın, metnin kimi yerlerinde çocuk edebiyatı klasiği Alice Harikalar Diyarında’ya selam gönderdiği romanda; okul için “Özel Bir Yer” konusunda ödev yazması gereken küçük Lorina’nın, siyah bir tavşanın yardımıyla, ormanın içinden geçerek vardığı sihirli dünyaya gidiyoruz. Ormanın içinden hiç çıkmamış siyah tavşan, Lorina’yı şatoya varmadan önce karşılaşabileceği vahşi yeşil insanlar hakkında uyarıyor. Oysa Lorina oraya vardığında bambaşka bir gerçekle karşılaşıyor; şatoya ait fırınlarda ölümüne çalıştırılan, içeri alınmadan aç bırakılan ve yine bu şatonun fırınlarından çıkan zehirli dumanlara maruz kalan yeşil insanlar, Lorina’ya tamamıyla farklı bir hikâye anlatıyor. Şatoya girerek bu küçük yaratıklara yardım etmeye karar veren Lorina, şatonun gerçeği karşısında da hayli şaşıracağı bir maceraya atılmış oluyor. İçeridekiler bürokratından yöneticisine, yemekler dâhil her şeyi kendilerine saklayan bencil yaratıklar. Yönetim kadrosu Başkan Domuz eşliğinde ağırlıklı olarak domuzlardan oluşurken bürokrat sıçan, denetlemeci yılan, çiftçi armadillo gibi pek çok hayvan da bu şatoda farklı karakterler olarak yerini alıyor…
David Henry Wilson, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de en çok, “Jeremy James’in Maceraları” serisiyle tanınıyor. Serinin sekiz kitabı İletişim Yayınlarından Mercan Yurdakuler Uluengin’in çevirisiyle; Filler Arabalarının Üzerine Oturmaz, Hiç Boğaya Möö Denir mi?, Aslan Nasıl Yemeğinden Oldu?, Örümcekler Uçmayı Öğrenebilir mi?, Japon Balıkları Keman Çalarsa, Lütfen Dinozora Binmeyiniz, Ya Hemstırlar Cennete Gidemezse? ve Köpekler Bisiklet Çalmamalı başlıklarıyla yayımladı.

Söz oyunlarının gücü
1937 yılında Londra’da doğan David Henry Wilson, Dulwich Koleji’nde ve Cambridge Üniversitesi’ne bağlı Pembroke Koleji’nde öğrenim gördü. Halen Bristol Üniversitesi’nde ve tiyatro kolunu kurduğu, Batı Almanya’daki Konstanz Üniversitesi’nde ders veren yazar, farklı türlerde üretebilmesiyle de tanınıyor. Yazdığı oyunlar İngiltere, Amerika, Almanya ve İskandinavya’da sahnelenerek büyük ilgi gören Wilson’ın çocuk kitapları da pek çok dile çevrildi. Yazarın kendisi de Fransızcadan ve Almancadan İngilizceye çevirileriyle klasik eserlerin tanınmasına katkıda bulundu.
Dille olan özel bağını belki bu yoğun çeviri sürecine de bağlayabileceğimiz David Henry Wilson, Ters Yüz Şatosu’nda şato içerisindeki karakterlerin özgün isimleri olan “bureaurat, the superviper, the farmadillo ve Piggident” başta olmak üzere pek çok söz oyununa başvuruyor. Bu lakaplardaki oyunlar Türkçede kaçınılmaz olarak kısmen kaybolsa da komik şiirler ve deyimlerle yapılan oyunlar çevirmenin özeniyle Türkçede de yerini bulmuş.
Wilson, en çok sevdiği kitapları arasında yer alan Ters Yüz Şatosu için ilhamın “içinde yaşadığımız dünyanın akıl almaz çılgınlığından” geldiğini söylemiş bir söyleşisinde.
Haksızlık, maddiyat, ikiyüzlülük ve kayıtsızlık dolu bir dünyada iyi niyetli bir çocuğun, bozulmamış bir insanın mücadelesini anlatan Ters Yüz Şatosu, toplum eleştirisi içeren siyasi yanı ve çevre meselesine ilişkin boyutuyla yetişkinler için ayrı bir katman daha sunuyor. Akıcı üslubu ve çarpıcı resimleriyle çocuk kitabı olma özelliğinden hiç taviz vermeyen kitap, genç arkadaşlarımızla birlikte ortak bir yolculuğa çıkmamızı ve birlikte keyif almamızı sağlıyor. Şatonun hikâyesinden hepimizin öğreneceği bir şeyler var.