Dünya dönüyor, canlılar evrimleşiyor…

Evrim konusunda müthiş bir kafa karışıklığı var. O, bir teori, bir iddia değil, gözlerimizin önündeki bir gerçek.

Yazan: Toprak Işık

Çocuklar İçin Evrim’in yazarı Ali Demirsoy, biyolojiyle ilgilenen hemen herkesin tanıdığı bir bilim insanı… Evrim konusunda yetkinliği su götürmeyen bir isim… Kitabı, Asi Kitap yayımlamış.
Eserde sadece canlıların evrimi konu edinilmemiş. Dünyanın değişip dönüşmesi de ayrıntılı biçimde anlatılmış. Ali Demirsoy, gezegenimiz yaşanabilir hâl alana kadar ne çok olasılığın bir araya gelip çarpıldığını sermiş gözler önüne. Olmasaydı olmazdık dediklerimizden sadece biri: Theia göktaşı başıboş uzay yolculuğunu Dünya’mızda sonlandırmasaydı, mehtaplı gecelerde okunabilecek tek bir şiir yazılmamış olacaktı. Bugün ne mehtap vardı ne de şiir yazacak bir şair. Neyse ki romantik dizelere ihtiyaç duyacak sevgililer de yoklardı. O çarpışmanın etkisiyle Dünya’dan kopup Güneş’ten aşırdığı ışığı eski yurduna gönderen Ay olmayınca gezegenimiz cansız kalacaktı.
Yazar, onca olasılığı okurla paylaşırken, “Muhakkak ki tüm bunlar her şeyi bilen, her şeye gücü yeten bir tasarımcının eseridir,” dedirtmeyi amaçlamamış. Parçası olduğumuz canlılığın, kusursuz bir tasarım sonucu bir defada ortaya çıkmadığını hatırlatmış her fırsatta. İşi bugünü kurtarmak olan evrimin, dünkü öngörüsüzlükler yüzünden nasıl karmaşık çözümler bulmak zorunda kaldığını anlatmış.
“Doğal seçilim en değerliyi, en dayanıklıyı, en gösterişliyi, vb seçme eylemi değildir,” diyor Ali Demirsoy. Bu gerçek paralelinde evrimsel süreçte ortaya çıkan kusurları sıralıyor. Ve evrim, onların maneviyatını yıkma kastıyla icat edildi zannedip “Din elden gidiyor!” diye kahırlananlara can simidi atıyor: “Eksik bir yapı ya da işleyiş; her şeyi bilen, her şeye muktedir Tanrı tanımına karşı en büyük haksızlıktır.”
Evrim konusunda müthiş bir kafa karışıklığı var. O, bir teori, bir iddia değil, gözlerimizin önündeki bir gerçek. Grip virüslerinin evrim geçirdiğini bal gibi de kabul ediyoruz. Bütün mesele, evrim gerçeğinin belirleyenlerini ve o belirleyenleri buluşturan denklemi ortaya çıkarmak. İşte teoriler bunun için var. Teorileri tartışmak, hatta yıkmak mümkündür. Bir teori rafa kaldırıldığında, onun açıklamaya çalıştığı gerçek ortadan kalkmaz.
Madagaskar maymunları da biliyor atılan taşın yere düştüğünü. Newton gözümüzün önündeki gerçeğe bir formül önerdi; neredeyse iki yüz yıl idare ettik onunla. Einstein ise daha eksiksiz biçimde açıkladı o gerçeği. Şimdilik onunkini kullanıyoruz. Yarın, Sicim Teorisi emekçileri, “işte açıklamanın hası budur,” diye gelirlerse, dinimize küfrediyorlar diye küsmeden onlarınkini bağrımıza basabiliriz.
Evrim için vakti zamanında Lamark’ın önerdiği bir açıklama vardı. Darwin çok daha iyisini sundu. Ondan bu yana da sayısız bilim insanı teorinin eksiğini gediğini kapatmayı sürdürüyor. Ali Demirsoy ise önceki kitapları gibi bu eserinde de okuruna teorinin en güncel hâlini sunuyor.
Yer çekimine, bu benim dinime aykırı deyip kafa tutan, yüksekçe bir yerden kendini bıraktığında koca kütleyle aralarındaki çekimden emin olur. İzleyen herkes de zekâsından bağımsız olarak şahitlik eder gerçeğin bu gözü kara doğrulanışına. Yazık ki aynı pratik çözüm evrime uymuyor. Uzun, çok uzun bir macerayı anlatıyor Demirsoy. Kendini kopyalayabilen ilk canlının 3,5 milyar yıl önce oluştuğuna inanıldığını öğreniyoruz ondan. Günümüzden 2,3 milyon yıl önce Homo Habilis (becerikli işçi) ilk defa insan diyebileceğimiz türe evrimleşmiş. Demek ki ancak üç milyon yıllık bir aile albümümüz olsaydı evrimleştiğimizi net bir biçimde görecektik.
Evrimle, ön yargılarını sağlamlaştırdıktan sonra karşılaşan yetişkinin işi zor. Bu yüzden onun çocuklara anlatılması özellikle önemli. Kendi geçmişimizden de biliyoruz ki çocuklar keyiflerine düşkündür. İyi vakit geçirmeyi önemserler. Bu açıdan Çocuklar İçin Evrim’in işi biraz zor. Hikâye, çocukların ilgisi daha fazla gözetilerek anlatılabilirdi. Ya da belki hedef kitle olarak, çocuklar yerine ilk gençlik çağındakiler seçilmeliydi.
Kitapta can sıkacak kadar olmamakla birlikte kusurlu cümleler de var:
“…birçok laboratuvar sterilize işlemini bu lambalarla giderdi.”
Herhâlde şöyle yazmak daha uygun olurdu:
“…birçok laboratuvar sterilizasyon ihtiyacını bu lambalarla giderdi.”
Ya da şöyle:
“…birçok laboratuvar sterilizasyon işlemini bu lambalarla yerine getirdi.”
“Dinozorlar yaklaşık 200 milyon yıl egemenliklerini karada, denizlerde ve havada sürdürmüşler ve bundan 65 milyon yıl önce yeryüzüne düşen bir göktaşı felaketiyle soyları tükenmiştir.”
Cümle, özne yüklem uyumsuzluğu nedeniyle sorunlu. Bu ve benzeri kusurlar dikkatli bir editör okumasıyla belirlenip sonraki baskılarda giderilse çok iyi olur.
Evrimi, okul müfredatından çıkartarak biyoloji ve çağdaş düşünce adına büyük bir hata yaptık. Dünyayı yakalayacak kuşaklar yetiştirmek istiyorsak bu yanlıştan dönmek zorundayız. Bu bağlamda sorumluluk hisseden Ali Demirsoy gibi değerli bilim insanlarımızın varlığı büyük şans. Çocuklar İçin Evrim, umut ihtiyacımızın her zamankinden fazla olduğu şu günlerde içimizi aydınlatan bir eser. Kim bilir belki yanlıştan döneriz; böyle değerli biliminsanlarının, ışıklarını gençlere ve çocuklara ulaştırma niyetlerini, Milli Eğitim’in geniş olanaklarıyla buluştururuz. İşte ancak o zaman yeni kuşaklara, bu ülkeyi size emanet ettik, sonrakiler gelene kadar ona gözünüz gibi bakın, deme hakkımız olur.