Çocuk dünyasında ülkelerin sınırı yoktur

Kuzey Yıldızı, savaş yüzünden ülkesinden ayrılmak zorunda kalan insanlarla günlük hayatı kendi doğal akışında yaşama şansına sahip olanların kesişen yazgısını, yine çocukların gözünden aktarıyor.

Yazan: Karin Karakaşlı

Mülteci sorunu çoğunlukla siyasetin ve toplumsal hayatın bir parçası olarak ele alınıyor. Savaş nedeniyle yerinden yurdundan olanların, bir anda insan olarak görülmediklerini, zorunlu olarak geldikleri yerlerde sayısız önyargıyla kuşatıldıklarını günlük hayat deneyimlerimizden biliyoruz. Hâl böyleyken, savaşı ve göçü çocuklara insanlık değerleri üzerinden sıcacık bir dille anlatmaya koyulan kitapların önemi yadsınamaz. Bu alanda bir üçlemeye imza atan Güldem Şahan, serinin son halkası olan Kuzey Yıldızı ile de bazen hayatın en büyük zorluklarına karşı verilecek yanıtın çocuk kalbinden geldiğini hatırlatıyor.

Tudem Yayınlarından çıkan Güldem Şahan’ın “Çocuk ve Savaş” başlıklı üçlemesi Martı ve Savaş’la başlamıştı. Yazar burada sürekli bombalanan bir Akdeniz şehrinde yaşananları, bir martının gözünden aktararak simgesel bir anlatım yaratmıştı. Kardeş gibi büyüyen Aziz, Abbas, Mina ve Nazdar ile patlayan petrol rafinerisinden çevreye taşan atıklarla âdeta bir karabatağa dönüşen “Martı Hür” kalbimize yer etmişti. Bir diğer simge de motoru bozulduğu için artık çalışmayan mavi bir Chevrolet idi. Mavi Chevrolet ve Martı Hür’ün konuşmaları, hayat savaşla anlamsızlaşırken ısrarla başka bir ihtimalin umudunu aşılıyordu.

“Savaş mağduru tüm çocuklara ve Aylan Bebeğin anısına…” ithaf edilen ikinci kitap Topun İki Rengi’nde ise “bir yüzü altın rengi, bir yüzü yoksulluk grisi bir futbol topuna benzeyen dünyada”, bir top eşliğinde eşitlenen ama oyun bittiğinde zenginlik ile yoksulluğun, farklı coğrafyaların, savaş ve huzurun ayırdığı çocuklarla tanışmıştı okurlar.

BİRİNİN KABUSU, DİĞERİNİN GERÇEĞİ
Kuzey Yıldızı da aynı duyarlılıkla savaş yüzünden ülkesinden ayrılmak zorunda kalan insanlarla günlük hayatı kendi doğal akışında yaşama şansına sahip olanların kesişen yazgısını, yine çocukların gözünden aktarıyor. Bu kez kahramanlarımız Can ve Faiza. Can, okuluna gidip gelen, ailesi ve kardeşiyle mutlu bir şekilde yaşayan bir çocuk. Ama bir sorunu var; savaş haberlerinden kabuslar görecek kadar etkileniyor. Can, aslında hepimizin sahip olması gereken empatiden muzdarip. Bir yandan onun psikiyatr Deniz eşliğinde iç dünyasındaki çalkantılara tanıklık ederken; Suriye’deki güzel hayatı bir anda savaşla alt üst olan iki kardeşi ve ailesiyle önce Hatay’da bir kampa sonra da umut yolculuğu eşliğinde İzmir’den Yunan Adaları’na doğru tehlikeli bir yolculuğa koyulan Faiza ile tanışıyoruz. İki ben-anlatıcı çocuğun kaderi, açık denizde bir gece yarısı patlayan fırtınada,
kitaba da adını veren Can’ın ailesine ait “Kuzey Yıldızı” isimli yatla ölüm-kalım mücadelesine sahne olan Faizaların teknesinin karşılaşması ile kesişiyor. Yetişkinleri de dönüştürecek bu karşılaşmanın sonu için yazar, Faiza’nın dilinden “Hepimizin aklında aynı soru vardı: Kaçıp kurtulmuş sayılır mıydık, yoksa bir başka savaşın içine mi düşmüştük?” sorusunu elimize bırakırken, yanıtın biraz da bu savaş mağduru insanlara nasıl yaklaşıldığıyla bağlantılı olduğunu biliyor oluyoruz.

Arkadaşım Horoz Leylek ve Diğerleri, Ekran Kaçkınları, Şaka Gibi, Sokak Haberleri, Yaz Kampı, Ekran Kaçkınları çocuk kitaplarına da imza atan Erzurum doğumlu Güldem Şahan, Erzurum Atatürk Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun olduktan sonra Kocaeli, Yalova ve İstanbul’daki çeşitli kolej ve liselerde İngilizce öğretmeni olarak çalıştı. 1999’dan bu yana Yeditepe Üniversitesi’nde hazırlık okulu – materyal ofis sorumlusu olarak çalışman ve 2004 – 2012 yılları arasında katıldığı yarışmalarda pek çok ödüle değer görülen yazar, bu seriyle birlikte hepimizin bir gün mülteci olabileceğimizi hatırlatıyor adeta. “Bu hikâyenin sonunu zaman yazacak. Ülkelerinde savaşın sona ermesini ve evlerine dönmelerini dileyelim,” derken de hayatın hakkını teslim ediyor.

Kimi yerde Can ve Faiza yaşlarından daha olgun konuşsalar da özellikle Faiza’nın gözünden mültecilerin karşılaştığı düşmanca ve ikiyüzlü tavırlar, bir ailenin zor koşullarda kendi içinde düştüğü çıkmazlar okuru derinden etkileyecek güçte. Birbirini eşdeğer gören, karşısındakini insan onurunu gözeten çocukların elbette ekonomik kriz ve adli suçlar başta olmak üzere hayatın her sıkıntısını ülkenin “yeni yabancıları”nın omuzlarına yükleyerek, onlardan bir günah keçisi ya da pazarlık kozu yaratmaya hazır siyasilere ve yetişkinlere öğretebileceği çok şey var. Kuzey Yıldızı bu dersi almaya hazır olanlara sesleniyor. Barış dolu bir gelecek umudu adına sesinin duyulması dileğiyle…