İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

İçerisi bir alem doğrusu

Dünya, milyarlarca bedenle doluysa da hiçbirini alıp Murphy’nin yöntemleriyle incelemek olanaklı değil. Madem öyle, neden biz kendimiz bir tane inşa etmiyoruz, diyen yazar ve okuru hemen kolları sıvıyorlar.

Yazan: Toprak Işık

Glenn Murphy’yi ülkemiz okuru daha önce Sümük Neden Yeşildir? adlı kitabıyla tanımıştı. Bu defaki, İnsan Vücudu – İçeride Neler Oluyor?… Kitabın metninden daha az şakacı olmayan çizimler Mike Phillips’e ait. Çeviren Emre Yavuz, yayınlayan ise Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları… Kapakta keşke çizerin ve çevirmenin de isimleri olsaydı.

“Bedeni İnşa Etmek”, “Kan, Nefes ve Vücudumuzdaki Diğer Pompalar”, “Yemek Boruları ve Çıkış Kanalları”, “Deriler ve Kemikler, Beynin Merkezi”, “Cevaplar”… Bu altı bölümden oluşan kitap, yazarla hayali okurun tatlı atışmalarının ve karşılıklı sorularının açtığı yolda ilerliyor.

Dünya, milyarlarca bedenle doluysa da hiçbirini alıp Murphy’nin yöntemleriyle incelemek olanaklı değil. Madem öyle, neden biz kendimiz bir tane inşa etmiyoruz, diyen yazar ve okuru hemen kolları sıvıyorlar. Oluşturdukları iskeletin üzerine kasları bağlıyorlar. Enerji yoksa sağlam kemikler, güçlü kaslar hiçbir işe yaramaz. İçeriye mide ve bağırsak yerleştirmek iyi fikir ama yetmez. Eksiksiz bir sindirim sistemi gerekli. Bu da kasları tek başına hareketlendirmeyecek. Yakıtı enerjiye dönüştürmek için oksijen şart. O zaman bir de solunum sistemine yer açmalı.

“Peki ama tepeden tırnağa tüm vücudunu saran bu kaslara enerjiyi nasıl aktaracaksın?”

Elbette ki dolaşım sistemiyle… Sistemleri üçleyince görev tamamlandı mı? Yağ, un ve şeker buluştu diye helva kendiliğinden kavrulmuyor. Bu bedeni kontrol edecek akla, yani beyne ve sinir sistemine ihtiyaç var. İnşa işlemi bununla da bitmeyecek. Ortada sadece akıllı bir beden değil, aynı zamanda mikroplar, parazitler ve bakteriler için çok lezzetli bir yemek duruyor. Onu sarıp sarmalayarak koruma görevini de derimiz yerine getiriyor.

Bu öğretici çabanın sonunda nihayet incelemeye hazır bir insan bedeni var elimizde. İkinci bölüm nefessiz başlıyor. Sohbetin konusu anne karnındaki bebek. Sahi, o bebek nefes almadan nasıl hayatta kalıyor? Açıklama plasenta ile ilgili… Murphy plasentanın bu konudaki kritik işlevini anlatmakla kalmıyor, bazı ebeveynlerin onu hatıra olarak saklarken, bazılarının da pişirip yediği bilgisini veriyor.

Rota kusmaya dönmüşken, Murphy midemizin, neden ve nasıl boşaldığını da en ince ayrıntısına kadar açıklıyor. Kusmuğun renginin ne kadar hayati mesajlar içerdiğini öğrenen biri kesinlikle böylesine iştah kesici konulara girdiği için Murphy’yi suçlamayacaktır.

Anlaşıldığı üzere, rahatsız edici bilgileri okurla paylaşmaktan çekinmeyen bir yazar Glenn Murphy. Kanlı sahnelere de bol bol yer vermiş. Kırılan kemikler, yırtılan deriler, vücuttan ayrılan uzuvlar… O kadar kanı sebepsiz yere dökmüyor; amacı hep aynı: Okuru bilgilendirmek… Kesilen bir kol dikilebilirken, kesilen bir kafa için neden aynısı yapılamaz? Kırılan bir kemik nasıl kendini onarır? Yanıtlar kitapta…

Beyin ile kalp arasında bir yarışma… Acaba hangisi daha çok çalışıyor ve dolayısıyla daha çok enerji harcıyor? Biri göğüs kafesinde hiç durmadan pompacılık yapıyor; diğeri ise kafatasının içinde kıpırdamadan duruyor. Kimin aklına, yarışı beynin kazanacağı gelir ki? Ama öyle… Vücudumuzun en fazla enerji harcayan organı oymuş.

Beyin dediğimiz değerli sinir yumağının içinde olup bitenlerin büyük kısmı sırrını koruyor. Yine de gizemi çözülenler yeterince şaşırtıcı ve ilgi çekici. Amigdala ve hipokampus gibi şöhretten uzak birimler hakkında da önemli bilgiler var kitapta.

Karate ustalarının beton blokları elleriye nasıl kırdıklarını öğrenmek isteyen de okuyabilir bu kitabı. İşin sırrı pek güzel biçimde açıklanmış. Yine de okura, öğrendiklerini denemesi hiç tavsiye edilmemiş. Onun yerine, kendininkilere hiç zarar vermeden, başka kemiklerle yapabileceği bir deney önerilmiş. Okuyan, sirke dolu bir kavanozun içinde bir hafta bekletilen tavuk kemiklerinin başına ne geldiğini mutlaka merak edecektir. Bunu yeterince ilginç bulmayacaklar için kitapta başka deneyler de yer alıyor.

Geçmişteki atalarımızın ayaklarıyla ağaç dallarına tutunduklarına bazıları inanmayacaktır. Bugün o ayak parmaklarının, dik durmamıza yardımcı olduğunu ise kimse inkar edemeyecektir. Çünkü Murphy bunu deneysel olarak kanıtlamanın yolunu göstermiş.

Kitaplarının satış rakamları, Glenn Murphy’nin sevilen bir çocuk yazarı olduğunu gösteriyor. Eserlerinin öğreticilik bakımından verimliliğini sorgulamak da olanaksız. Bilgi veren kitapların çocuklar tarafından sıkıcı bulunması engelini aşmış bir yazar söz konusu. Hayali okuruyla kurduğu diyalogda “Ohaa!” diye bir tepkiye yer verebiliyor. Burundan çıkan sıvıyı, vücudu sesli biçimde terk eden gazları, sansürsüz adlarıyla anıyor. Kuşkusuz Murphy’nin çok sayıda genç okurla buluşmasını, rahat anlatımı da kolaylaştırıyordur.

İnsan Vücudu İçeride Neler Oluyor? Gençleri bilimsel bilgiyle eğlendirerek buluşturan kitaplardan biri. Okuyanlar, bedenlerini daha iyi tanıyıp içeride olup bitenleri daha iyi anlayacaklar. Böyle kitapların tümü için geçerli olan bir kez daha tekrarlanabilir: Asıl hedef kitlenin gençler olmasına rağmen, bilimsel merakını canlı tutmuş yetişkinler de keyifle okuyabilirler.

İnsan Vücudu
İçeride Neler Oluyor?
Glenn Murphy
Resimleyen: Mike Phillips
Türkçeleştiren: Emre Yavuz
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
160 sayfa

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Show More