İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

İşte bu gerçek kuantum!

Kitapta, ilgi çekici bilgi ve konular özenle seçilmiş. Meşhur çift yarık deneyi ve Schrödinger’in, ölüp ölmediği yıllardır merak konusu olan kedisi bunlardan sadece ikisi.

Yazan: Toprak Işık

Yirminci yüzyılda, atomun yapısının ve ışığın davranışlarındaki gizemin çözülmesi, zihinsel dünyamızda çekirdek parçalanmasına benzer bir etki yarattı. Gerçekleşen zincirleme reaksiyonların en önemli çıktılarından biri görelilik teoremiyse diğeri kuantum fiziğiydi. Bugün kuantum neredeyse tılsımlı bir sözcük; olmadık yerlerde akla ziyan zorlamalarla ona rastlamak mümkün. “Gerçek din bu değil,” isyanının bir benzeri artık kuantum için de geçerli. Peki gerçek kuantum ne? Sheddad Kaid, Salah Ferrón ve Eduard Altarriba bu soruyu çocukların anlayabileceği basitlikte yanıtlamak üzere bir kitap hazırlamışlar. Adı, İlk Kuantum Fiziği Kitabım… Şiirsel Taş’ın kadı kızıyla yarışabilir bir Türkçeye kavuşturduğu eseri, ülkemiz okurunun beğenisine Domingo Yayınları sunmuş.
Newton, yüzyılların birikimini derleyip toparlayarak hareket yasalarının keşfini sonlandırırken klasik fiziğin de neredeyse sınırlarını belirlemişti. Bu büyük deha, modern fiziğin ilgileneceği alanlara da mekanik yasalarını uygulamayı denedi; ışığın zerrecik dediği parçacıklardan oluştuğuna inanıyordu; yayılım sırasında bu zerrecikler düz bir yolda ilerliyordu. Buna karşın, pek çok biliminsanı ışığın dalgalardan oluştuğu kanısındaydı.
James Cleck Maxwell, tartışmaya matematiğin gücünü kullanarak katılınca sorun neredeyse çözülmüş gibi oldu. Işık dalgalardan oluşmuyorduysa, keşfettiği o sarsılmaz denklemler neydi?
Modern fiziğin temellerinde ışık ve enerji büyük öneme sahip. Max Planck ısınan metalin yaydığı ışığı incelerken enerjinin sürekli olmadığını, “kuanta”lardan oluştuğunu keşfeder. Öyleyse enerji miktarı, ancak basamaklar hâlinde değişebilmektedir. Basamakların minimum yüksekliğini veren Planck sabiti adlı sayının, kendisi çok küçük ama özellikle atomdan bahsettiğimizde anlamı çok büyüktür.
Maxwell denklemlerinden sonra ışığın parçacıklardan oluştuğunu gösteren fotoelektrik olayın keşfi, ibreyi yeniden dalga savının tersi yöne çevirir ve uzlaşmaya yönelik çözüm bulmak şart olur: Işık fotonlardan oluşmaktadır. Foton ise ışık kuantasıdır.
Kitapta, Einstein’ın “enerji kuantası” demeyi tercih ettiği fotonlar şöyle tanımlanmış: “Kütlesi olmayan, bölünemez, çok özel parçacıklardır ve ışık hızıyla hareket ederler.” Bu, ışığın parçacıklı yapıda olduğunu göstermez; çünkü fotonların, tıpkı dalgalar gibi frekansları vardır. Aslında ışığın yapısındansa davranışından bahsedersek kesin bir yargıya varabiliriz: Işık belli durumlarda parçacık, belli durumlarda ise dalgaymış gibi davranmaktadır.
Kitapta, ilgi çekici bilgi ve konular özenle seçilmiş.
Meşhur çift yarık deneyi ve Schrödinger’in, ölüp ölmediği yıllardır merak konusu olan kedisi bunlardan sadece ikisi… Bir parçacağın konumunu kesin biçimde saptarsanız hızını ölçemezsiniz. Hızı mükemmel biçimde ölçmek isteyen, arzusunun bedelini konumdaki belirsizlikle öder.
Ve Einstein’ın bile bir türlü kabul edemediği kuantum dolanıklığı: Birbirlerine bağlı üretilen iki parçacıktan birinin bir özelliği evrenin bir köşesinde ölçülsün; evrenin bambaşka bir köşesindeki diğerinin aynı özelliğini artık merak etmeye gerek yoktur. Normalde iki farklı değer alma olasılığı bulunan özellik, bağlı parçacıktaki ölçümden sonra bir anda kesinlik kazanmıştır. Kuantum mekaniğini anladığını düşünen, kuantum mekaniğini anlamamıştır. Nobel ödüllü fizikçi Feynman’ın böyle bir ironi yapmasının üzerinden yıllar geçti. Bugün kuantum fiziğini reddetmek olanaksız. Doğruluğunu gösteren deneyler bir yana teknolojide de ondan yararlanıyoruz. Artık kuantum bilgisayarı bile var.
Dünyanın yuvarlaklığını ya da yerinde sabit kalmayıp uzayda dolaştığını kavramakta da çok zorlanmıştık. Kuantum fiziğinin anlaşılmazlığında, insanların algılarından ve ezberlerinden kaynaklı ön yargılarının da payı var. Doğru bilgiyle erken tanışan kuşakların ön yargılarını aşmaları ve algılarıyla çelişen bilimsel gerçekleri özümseyebilmeleri kuşkusuz daha kolay olacaktır.
İlk Kuantum Fiziği Kitabım, bir yetişkini de tatmin edecek derinliğe sahip. Bilimi seven her yaştan insan büyük fayda sağlayarak okuyabilir. Bitirdiğinde kuantum fiziğini baştan sona anlamış olmayacaktır; ancak böylesine büyük ve derin bir alanı kavrama hedefine bir adım daha yaklaşmış olacağı muhakkaktır.

İlk Kuantum Fiziği Kitabım
Sheddad Kaid – Salah Ferrón
Resimleyen: Eduard Altarriba
Türkçeleştiren: Şiirsel Taş
Domingo Yayınları, 48 sayfa

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Show More