Okumayı teşvik eden bu çalışmalar kitap ve birey arasında kurulan ve özellikle çocuk yaşta henüz çok kırılgan olan okuma ilişkisine “özel” gözüyle bakıyor.
Suzan GERİDÖNMEZ
Son yıllarda çocuk ve gençlik kitapları sayı ve çeşit olarak giderek çoğalırken, başta öğretmenler, kütüphaneciler ve anne babalar olmak üzere yetişkinlerin çocuk okurdan beklentiler de arttı. Artık iyi bir okur sayılmak için çocuğun okuma becerisi kazanıp düzenli kitap okuması yeterli görülmüyor. Okuduğunu (doğru) anlaması, metni (farklı açılardan) sorgulaması ve (sanatsal yollarla) yeniden üretmesi, hatta bunu mümkünse yaratıcı bir performansla kanıtlaması da bekleniyor. Okullarda, kütüphanelerde, kitap fuarları ve benzeri ortamlarda, yaratıcı okuma adı altında çocuk ve gençlere dönük düzenlenen birbirinden renkli ve eğlenceli etkinlikler genelde bu amaca, yani yaş küçükken okurun iyisini yetiştirmeye hizmet ediyor. Bundan böyle biz de bu köşede okulda, kütüphanede ve evde uygulanabilecek kitap etkinliklerine yer vereceğiz. Ancak paylaştığımız etkinliklerin temel amacı kitaba merak uyandırmak, seçenekler konusunda farkındalık yaratmak ve özgür seçimler için gereken koşulları hazırlamakla sınırlı. Okumayı teşvik eden bu çalışmalar kitap ve birey arasında kurulan ve özellikle çocuk yaşta henüz çok kırılgan olan okuma ilişkisine “özel” gözüyle bakıyor. Bu yüzden de bu özgürlük alanına müdahale etmemeyi tercih ediyor. Paylaşacağımız etkinlikler genellikle metin eksenli değil. Çalışmalar odağa çocuk ve kitap arasında bağ kurmayı ve bu bağı güçlendirmeyi koyuyor. Hedeflenen, çocuğun anlık ve dönemsel olarak değişebilen bireysel okuma ihtiyaçlarının farkına varması, kişisel tercih ve beğeniler oluşturmak için farklı okuma deneyimlerine cesaret etmesi, çeşitli kitap türleri ve edebi tatlar arasında özgürce seçim yapabilecek donanıma kavuşması. Kısacası, istisnalar olmakla birlikte, belli bir kitabı okutmayı ve yorumlatmayı amaçlayan etkinliklerle karşılaşmayacaksınız bu köşede. Edebiyat ve Türkçe öğretmenlerinin uzmanlık alanlarına giren ve alt metin sorgulamalarına dayanan “kitap alıştırma dosyaları” da yer almayacak burada. Kitaba merak uyandıran etkinliklerimizin çoğu gerek okulda gerek okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanabilir. Hem de salt Türkçe, sınıf ve anaokulu öğretmenleri tarafından değil. Beden eğitiminden matematiğe diğer branş öğretmenleri de öğrencilerini kitapla buluşturmak için bu çalışmalardan yararlanabilir. Genellikle inisiyatifi çocuklara bırakan bu etkinlikler için en uygun ortam özgür seçimleri olanaklı kılan, seçenekler sunan (okuldaki, mahalledeki ya da evdeki) kütüphaneler, kitaplık köşeleri. Uygulanabilirlik kaygısıyla çalışmaları gerektirdikleri ön hazırlık, malzeme ve efor bakımından olabildiğince mütevazı tuttuk. Eldeki koşullara göre değiştirilebilir, geliştirilebilirler.Geri dönüşleriniz bizim için çok değerli. Bu köşede tanıtacağımız etkinliklerin onu uygulayanların deneyimleriyle beslenip zenginleşmesini amaçlıyoruz. Zaman içinde bu alanda çalışmalar yapan uzmanların görüşlerine ve siz değerli öğretmen ve kütüphanecilerden gelen özgün okumayı teşvik etkinliklerine de yer vereceğiz.
SENİN ÖNERİN, BENİM SEÇİMİM
Yaş grubu: 10 +
Malzeme: Anket formu, kalem, karton kutu, yeşil ve kırmızı kartlar
Hazırlık: Çocuğa hayalindeki mesleği, en sevdiği çizgi film karakterini, sahip olduğu ya da olmak istediği hobiyi, zevkle dinlediği müzik türünü/ şarkıcıyı soran (sorular yaş grubuna göre değiştirilip zenginleştirilebilir) küçük bir anket hazırlanıp katılımcı sayısınca çoğaltılır. Yeşil ve kırmızı kartondan aynı sayıda kartlar kesilir. Anket formların toplanması ve dağıtılması için küçük bir kutu hazırlanır. Süre: 1 + 2 ders saati Amaç: Farklı kitap türleri ve kişisel beğeniler konusunda farkındalık oluşturmak. Çocuğun ilgi alanına girmeyen kitaplara da alıcı gözle bakmasını sağlamak, bu yolla farklı okuma deneyimlerine kapı aralamak. Bireysel eğilim ve ihtiyaçlara denk düşmeyen kitapları okumama, tercih etmeme, beğenmeme hakkının altını çizmek. Bir kitabı tanıtmak ve okura çekici kılmak için nelerden faydalanılabileceği konusunda bilgi ve beceri kazandırmak. Uygulama: Önceden hazırlanan anket formu çocuklara dağıtılır. Soruları yanıtlayan çocuklardan anketi isimsiz halde karton kutuya atmaları ama öncesinde arka tarafına imza yerine geçen, arkadaşlarından gizli tutacakları bir işaret/şekil çizmeleri istenir. Ardından tüm katılımcılar kutudan birer form çeker. Kendi doldurduğu anketi çeken çocuklar hemen çektiği formu başka bir formla değiştirir. Çocuklardan kutudan çektikleri anketi okumaları ve nasıl biriyle karşı karşıya olduklarını düşünmeleri istenir. Farklı kişilerin farklı okuma alışkanlıkları ve masal, polisiye, fantastik, popüler bilim gibi sıkça tercih edilen kitap türleri hakkında sohbet edilir. Şimdi sıra çocuğun anketteki kişiye uygun kitabı bulmasında. Araştırmaya zaman ayırmak için bu aşama başka bir güne bırakılabilir. En geç etkinliğin ikinci aşamasında kitabın bol ve kolay ulaşabilir olduğu bir ortama, kütüphaneye geçilir. Herkes anket arkadaşı için üç kitap seçeneğinde karar kıldıktan sonra, etkinlik öğretmeni tüm çocuklara birer yeşil ve kırmızı kart dağıtır. Formlardaki gizli imzaların ifşa zamanı gelmiştir artık. Çocuklar sırayla formun arkasına çizilen şekilden hareketle muhatabını bulur ve ona seçtiği kitapları önerir: “Ankette kaptan olmak istediğini ve Michael Jackson’a bayıldığını yazmışsın. Heyecan ve maceradan hoşlandığını düşünerek şu kitabı beğeneceğini sanıyorum…” Diğer çocuk önerilen kitapları ret ya da kabul etmekte serbesttir. Kararını sözlü gerekçelendirebileceği gibi kırmızı ve yeşil kartları kullanarak sessiz de ifade edebilir. Etkinlik her çocuğun ona önerilen üç kitaptan en az birini seçmesi ve okumak için ödünç almasıyla son bulur. Ona sunulan üç seçeneği de beğenmeyen öğrenciler, arkadaşlarına, kütüphaneciye ya da etkinlik öğretmenine danışarak sevebileceğini düşündüğü başka bir kitapta karar kılabilir.
Alternatif: Çocukların birbirlerine önerdikleri kitap seçenekleri belli hedefler ışığında sınırlandırılabilir. Örneğin bir fen bilgisi öğretmeni bu etkinliği sadece popüler bilim kitaplarıyla gerçekleştirebilir. Ya da okul kütüphanecisi yaz tatilinde yapılan yeni kitap alımıyla sınırlı ve onu tanıtmayı amaçlayan bir çalışma yapabilir. Aile içinde bu etkinlik aynı evde yaşayan aile fertlerinin anket sorularını sözlü olarak yanıtladıkları bir sohbetin ardından, çocuğun büyüklerine kendi kitaplığından bir kitap önermesi
şeklini alabilir.
