Bugün yaşadığımız sorunlarla benzerliğine, yaşanan olayların sertliğine rağmen roman, yazarının kullandığı hareketli ve güncel dille epey eğlenceli bir hâle gelmiş.
Yazan: Sema Aslan
Şermin Yaşar, 10 yaşında bir çocuğun diliyle anlattığı hikâyesi Abartma Tozu’nda; güzelliğini, doğallığını, dünyaya ve insana yaraşırlığını adım adım kaybederek dönüşü olmayan yola giren Buğdaylı kasabasını anlatıyor, batağa saplanan bir kasabanın neye benzediğini gösteriyor. İlhamını bugünden, içinde yaşadığımız kentlerden, kasabalardan almış olsa şaşırmayacağımız bu “görünüm”le yazar, başarılı bir yansıtma / yüzleşme anı yaratıyor. İçinde gizem ve dedektiflik olan hikâye, bu sayede, kolayca vah’lanabileceğimiz olayları biraz gülerek izlememizi sağlıyor.
Romana konu olan olaylar, tam olarak sabah 6’da başlıyor. Daha önce hiç adetleri olmadığı hâlde, o andan sonra spor ve sağlıklı yaşam konularında epey agresif bir tutum takınan, çılgınca spor yapıp tüm gündemlerini “sağlıklı yaşam” fikri etrafında şekillendirmeye başlayan anneyle babanın tuhaflığıyla başlıyor yani. Beslenme rejimini ve aile düzenini kökten değiştiren anne babasından kaçıp, kasabadaki tek pansiyonu işleten, mütevazı ve misafirperver babaanneye sığınmayı akıl ediyor, ona koşuyor romanın anlatıcı karakteri. Ancak mütevazı pansiyon geceden sabaha oteller zincirine; misafir, müşteriye dönmüş bile. Çocukların dağınıklığına pasağına hiç dertlenmeyen yenge, onları küvete yatıracak kadar temizlik hastasına; “gözünüzdeki ışıltı yeter,” diyen teyze, delicesine hırslı bir anneye; komşusunu, ağacını, hayatı seven tüm kasabalılarsa türlü türlü çılgınlara dönüşmüş bile! Birkaç saat içinde gerçek bir “başkalaşma” yaşanmış, insan olduğu şeyden başka, yapay bir şeye dönüşmüş. Her şeyin bir raf ömrünün bulunduğu, havanın bile bedava olmadığı, insanların birbirinin başının etini yediği, tüketimin iliklere işlediği, inceliklerin unutulduğu ve kabalığın hüküm sürdüğü bu durumdan etkilenmeyen tek kişi de romanın anlatıcısı olan, henüz 10 yaşındaki çocuk. Anlatıcı da aynı vurguyu yapıyor pek çok kez: “Ben sadece bir çocuğum,” diyor. “Nereden bilebilirim, nasıl çözebilirim, bunu da ben mi söyleyeyim size,” vs. İklim krizine kadar tüm sorunların çözümüne çocukların tayin edildiği, yetişkinlerin sorumluluk almadığı bir dönemde anlatıcının çocuk oluşunu vurgulayışı, anlamlı.
Kitabın daha ilk sayfalarında kendini çok yaşlı hissettiğini söyleyen, emekliye ayrılma hayalleri kurduğunu ve insana tahammülü kalmadığını bildiğimiz çocuk, kasabanın, içindeki yaşam enerjisini sünger gibi emdiğini anlatıyor. Bu sayede, daha ilk sayfalardan itibaren kasaba yabancı, yapay bir şey olarak canlanıyor okuyanın gözünde; neredeyse bir canavar olarak. Ancak çok geçmeden kasabanın da bu yapaylığın ve canavarlığın mağduru hâline geldiğini görüyoruz. Küçük evleri, geniş buğday tarlaları, anıt ağaçları, kendine yeter halkıyla mutlu ve doğa zengini bir kasaba olan Buğdaylı, kısa süre içinde gölü kurutulmuş, tarlaları talan edilmiş, tarihi yapıları yıkılmış, yolları asfaltlanmış, ağaçları sökülmüş, kendi gıdasını üretemeyip dışarıdan alır hâle gelmiş ucube bir yere dönüşmüş. İyi gibi görünen şeylerin bile suyunun çıkarıldığı bu kasabada olup bitenler, çok tanıdık. Doğaya bu kadar yabancı ve saldırgan bir çevre içinde anlatıcı çocuğun yaşadığı yalnızlık hissi de benzer biçimde tanıdık.
İçinden çıkılmaz bir hâl alan olayların Pis İşleri Bakanlığına yansıması sonucu, bakanlık görevlendirmesiyle inceleme yapmak üzere kasabaya gelen müfettiş Tevfik Kılıkırkyarar, romanın ikinci önemli karakteri. Daha en başından, anlatıcımız kendini bir tek ve ancak Tevfik abisine yakın hissettiğini söylüyor. Kasabaya dışarıdan gelen ve bu sayede başkalaşmamış olan Tevfik abi olayların çözülmesini sağlıyor. Onun ve anlatıcı çocuğun dedektifliği sayesinde sorun tespit ediliyor, çözüm üretiliyor. Bu arada, anlatıcının glüten alerjisi var, Tevfik abinin de onlarca şeye alerjisi var. Romanın kabalıktan, bencillikten etkilenmeyen iki karakteri de alerjik yani. Bu da başka bir “anlamlı” dokunuş.
Bugün yaşadığımız sorunlarla benzerliğine, yaşanan olayların sertliğine rağmen roman, yazarının kullandığı hareketli ve güncel dille epey eğlenceli bir hâle gelmiş. Anlatıcı çocuk yer yer çokbilmişlik yapıyor ve tekrarlanan bazı cümle ve nidalar biraz fazla dikkat çekerek rahatsızlık uyandırıyor olsa da dil ve ses oyunlarıyla akıcı bir anlatım yakalamış yazar. Belki de en önemlisi, doğal ve tarihi mirasın insan yaşamındaki öneminden, doğal ve tarihi zenginliklerin insan yaşamını kendiliğinden güzel kılabilecek gücünden didaktik olmayan bir dille söz etmeyi başarmış.
Şermin Yaşar
Resimleyen: Mert Tugen
Taze Kitap, 160 sayfa
