Felsefe her derde deva: Öfkeye ve kaygıya bile!

“Felsefe eğitimi arayış ve sorgulama temeline dayanır ve bu eğitime küçük yaşlarda başlamak gerekir.”

Yazan: Elif Şahin Hamidi

Felsefe neden önemli? Tam da İoanna Kuçuradi’nin altını çizdiği gibi “dayatılan değerleri sorgulama, yaratıcı ve eleştirel düşünme şansı sunduğu için”. Öte yandan çocuklarla felsefe yapmak öyle “herkesin harcı” bir iş değil. Çocuklar için felsefe eğitiminin en önemli temsilcilerinden biri olan Peter Worley, “Felsefe yapmak ve ona eşlik eden düşünceler, bir labirente adım atmak gibidir,” der. Bu labirentte çocuğun kaybolmaması için eğiticilere çok iş düşmekle birlikte, “eğitilmiş eğiticiler”e ihtiyaç vardır. Nietzsche’nin dediği gibi “Eğiticileri eğitiniz! Ama eğitenler ilk önce kendilerini eğitmelidirler.” BIR “IP YUMAĞI” GÖREVI GÖREN KITAPLAR Çocuklar için felsefe eğitiminde, eğiticinin ya da kolaylaştırıcının rolü, çocuğun geldiği yolu hatırlayabilmesini sağlamak. Bu amaçla da ona, Worley’in dediği gibi “kendi başına yol almasını sağlayan araçlar” sunmaktır. Yani çocuğun eline yol gösterici bir “ip yumağı” vermektir. Çocuklarla felsefe yaparken ya da felsefe konuşurken, işin ehli kişiler (felsefeciler) tarafından yazılmış kitaplar da eğiticiler/ kolaylaştırıcılar/çocuklar için bir ip yumağı görevi görebilir. Çocuklar için felsefe yöntemini Türkiye’de bilinir kılmak ve yaygınlaştırmak için büyük çaba harcayan eğitmen ve araştırmacı Dr. Özge Özdemir’in kaleme aldığı “Çocuklar İçin Felsefe” dizisi de tam olarak böyle bir amaca hizmet edecek türden. En İyisini Yapmak Mümkün mü? ve Kavga Çare Olur mu? isimli iki kitapla yola çıkan diziye, iki yeni kitap daha eklendi: Öfkelenmemek Elde mi? ve Kaygıdan Kaçılır mı?.

İYI DÜŞÜNME, IYI KAVRAMA, SORULAR SORMA…
Kitaplardan bahsetmeden önce Çocuklar için felsefenin ne olduğuna, ne işe yaradığına bir bakalım. Özdemir, Peter Worley’in Türkçeye kazandırılan Felsefe Makinesi/Bir Yol Haritası: Çocuklar İçin Felsefe (P4C) Nasıl Yapılır? isimli kitabına yazdığı önsözde çocuklar için felsefenin, kavramların ve felsefi soruların olduğu her alanda kullanılan bir öğretim yöntemi olduğunu söylüyor. Ardından da şöyle devam ediyor: “İyi düşünmek ve iyi kavramak, okuyarak, dinleyerek, gözlemleyerek gelişebileceği gibi, büyük ölçüde ‘yaparak’ gelişen beceriler. Yöntemde bu ilkeden hareketle, çocukları ‘felsefe yapmaya’ davet ediyor. Topluluk içerisinden merak uyandıran sorular eşliğinde birlikte düşünme ve tartışma etkinliğine katılan çocuklar, eleştirel ve işbirliğine dayalı düşünmeyle tanışıyorlar.” Özdemir’in 9-12 yaş arası çocuklarla yürüttüğü çocuklar için felsefe atölyelerindeki tartışmalardan yola çıkarak kaleme aldığı dizideki dört kitap da çocukların iyi düşünme, iyi kavrama, sorular sorma, düşünceler arasında bağlantılar kurma ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesine katkı sağlayacak kitaplar. Felsefe, kavramların açık bilgisine ulaşmamızı sağlar. Özdemir, Öfkelenmemek Elde mi? ve Kaygıdan Kaçılır mı? isimli kitaplarda, mitolojik hikâyelerden yola çıkarak çocukların “öfke” ve “kaygı”nın yanı sıra daha pek çok kavramın açık bilgisine ulaşmalarına yardımcı oluyor. Dizinin diğer iki kitabında olduğu gibi bu kitaplarda da bir felsefe kulübünde bir araya gelmiş çocuklarla karşılaşıyoruz. Sonsuz bir merakla boyuna sorular sorup duran çocuklar bunlar. Örneğin Kaygıdan Kaçılır mı? isimli kitapta çocukların baş etmekte zorlandıkları sınav kaygısı, bilgi kirliliği, belirsizlik, bulaşıcı kaygı, sakinleşme, ölümlülük, üzüntü, sevinç gibi kavramlar üzerine türlü sorular sorup, türlü cevapların peşinden koştuklarını görüyoruz. Öte yandan “olumlu düşünme” üzerine hararetli bir tartışma söz konusu. Öfkelenmemek Elde mi? isimli kitapta ise çocuklar öfke/ kızgınlık, hak/haksızlık, engellenmek, kaybetmek, beğenilmemek, küçümsenmek, küsmek, güçsüz hissetmek, özdeğer gibi kavramlar üzerinde düşünüyor, sorguluyorlar. Bu felsefi tartışmalarda, “kolaylaştırcı” İpek Hanım’ın rolünün çok büyük olduğu da dikkatimizden kaçmıyor. Kolaylaştırıcı, öncelikle mitolojik bir hikâye aracılığıyla çocuklara adeta sihirli bir kapı aralıyor. Biz okurlar da çocuklarla birlikte bu kapıdan süzülerek onların farklı kavramlar etrafında gelişen zekice diyaloglarına hayretle tanıklık ediyoruz. Kafamızda deli sorular… Bu arada kitaplarda, çocukların üzerine tartıştıkları somut kavramlar, Ezgi Platin’in “harf çizim”leri ve sade desenleri ile somutlaşmaya, göze görünür olmaya başlıyor diyebilirim. Platin’in çizimleri bir yandan kavramlara sevimli, eğlenceli bir yorum getirirken, öte yandan kitapları şenlendiriyor. Nuran Direk’in Küçük Prens Üzerine Düşünmek isimli kitabında altını çizdiği üzere, “felsefe eğitimi arayış ve sorgulama temeline dayanır ve bu eğitime küçük yaşlarda başlamak gerekir.” Özge Özdemir’in “Çocuklar İçin Felsefe” dizisi de bu eğitimde faydalanılabilecek kaynaklardan birisi olabilir.