İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Masala sihirli bir dokunuş

“Savaşmaktan usanmış bir asker amaçsızca yürüyormuş yollarda… Kral adına yaptığı onca şeyden, bütün o savaş meydanlarında gördüklerinden sonra, kalbinde taşıdığı yük ona çok ağır geliyormuş.”*

Yazan: Safter Korkmaz

Krallardan bir kral düşünün. 12 güzel kızını kilit altında tutan, despot mu despot, astığı astık kestiği kestik bir kral… Gel gör ki bunca gücüne, onca muhafızına, kilitli kapılarına rağmen kızları ne yapar eder, her gece kaçmanın bir yolunu bulurlarmış. Kral, her sabah kızlarının dans etmekten parçalanmış pabuçlarını bulurmuş yataklarının altında; bulurmuş da bir türlü akıl sır erdiremezmiş duruma. Sonunda tak etmiş canına, haber salmış dört bir yana. Bu muammayı çözecek adama, hem kızlarından birini verecekmiş hem de tacını tahtını, öldükten sonra…

Ödül büyük olunca, bol olur heveslisi de… Nice prensler, yiğit kişiler talip olmuşlar bilmeceyi çözmeye, kızların saraydan nasıl kaçıp kimlerle dans ettiğini öğrenmeye. Olmuşlar olmasına da hiç biri bu işi beceremediği gibi, bırakmışlar kellelerini celladın ellerine…

Gel zaman git zaman, yaralı bir asker emeklisi, ormanda tanıştığı yaşlı bir kadının da yardımıyla çözmüş 12 kız kardeşin oyununu; çözmüş de kavuşmuş dileğine. Kral öldükten sonra ülkeyi yönetmek üzere, evlenmiş kızların en büyüğü ile…

Diğer 11 kız kardeşe ne mi olmuş? Babalarından habersiz sevdikleriyle görüşüp dans ettikleri için lanetlenip, almışlar ceza. Asker eskisi ermiş muradına, 12 kız kardeşe düşmüş cefa…

Aklım erdiğince özetlediğim; dilimize farklı isimlerle (“Dans Eden Pabuçlar”, “12 Dans Eden Prenses”, “Dans Etmekten Paralanan İskarpinler” gibi) çevrilen bu masal, Grimm Kardeşlerin derlediklerinden. Dilbilimci ve kütüphaneci iki kardeş Jacop ve Wilhelm, kaleme aldıkları halk masallarıyla daha yaşadıkları dönem üne kavuşmuş akademisyenler. Neler yok ki onların adıyla anılan masallar arasında: Pamuk Prenses, Kül Kedisi, Rapunzel, Hansel ile Gratel, Bremen Mızıkacıları ve daha niceleri..

Masal dedik, Grimm Kardeşler dedik, dedik de etraflarında kopan fırtınadan bahsetmedik. Daha masalları derledikleri 1800’lü yıllardan itibaren eleştirilegelmiş iki kardeş, masalların içerdiği şiddet yüzünden. 1812’de ilk kez yayımladıkları eserlerini, bu eleştiriler ışığında değiştire geliştire 7 baskıya ulaştırmışlar. Her yeni baskıda masal sayısı artarken, anlatılardaki şiddet dozunu azalmış. Buna rağmen eleştiriler durmamış, çeşitlenerek günümüze ulaşmış. Bir ucu masala diğer ucu okurun algısına değen, günümüzde çokça gürültü koparan bu eleştirileri/tartışmaları alevlendirecek değilim. Ama elime fırsat geçmişken, hele de masal uyarlamalarının havada uçuştuğu şu günlerde, birkaç sihirli dokunuşla nice güzel bir iş başarılabileceğine işaret etmek isterim.

YIRTIK PIRTIK PABUÇLARIN ESRARI
Fırsat dediğim bir kitap. Arden Yayınlarından çıkmış; adı Yırtık Pırtık Pabuçların Esrarı. Yukarıda özetlediğim masalı yeniden yorumlamış Jackie Morris. Ehsan Abdollahi de birbirinden güzel çizimleriyle can vermiş hikâyeye.

İlk bakışta, kurgu aynı kurgu. Ama okudukça ana yoldan ayrılan anlatı, hissettiriyor farkını. Örneğin bu masalın yaralı askeri, genç. Dahası para pul, taht taç peşinde değil. Savaştan bıkmış, ölümden yıkımdan usanmış, gördüğü şiddet yaşama sevincini almış bir adam. Yine orijinal masalın aksine, ona yardımcı olan, ormanda rastladığı kadın yaşlı bir bilge değil yaşam dolu genç bir kadın. Masalın sonunda ise 12 kız kardeşin sırrını çözen asker, prenseslerden biriyle evlenip tahtın varisi olmayı değil, ormanda karşılaştığı yaşam dolu kadınla mutlu olmayı seçer. Üstelik bu sonda, 12 kız kardeş cezalandırılmaz, her gece dans ettikleri sevdikleriyle bir araya gelip mutlu olurlar.

Jackie Morris, klasik masalı, kurguya uyguladığı basit dokunuşlarla, şiddet/savaş karşıtı bir anlatıya dönüştürmüş. Yine klasik masala hakim, tahakküm ilişkilerine dayalı dili ve cinsiyetçi tavrı eleştirel bir okumaya tabii tutmayı da başarmış. Başarısında kullandığı şiirsel dilin de payı büyük. Tabii bu konuda, metni Türkçeleştiren Esra Özilhan Çiftçi’nin de hakkını teslim etmek gerek.

* Yırtık Pırtık Pabuçların Esrarı, s.6

Yırtık Pırtık Pabuçların Esrarı
Jackie Morris
Resimleyen: Ehsan Abdollahi
Türkçeleştiren: Esra Özilhan Çiftçi
Arden Yayınları, 40 sayfa

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Show More