İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Yazan, çeviren, uyarlayan, esinlenen, bir de “aşıran”…

Coşkun’un doğrudan doğruya Wunderbücher serisinin logosunu alıp üzerine “Coşkun Yayınları” yazarak kendi yayınevinin logosunu oluşturması da gözden kaçmayan bir başka nokta.

Yazan: Doğan Gündüz

Kökeni Arapça olan “intihal” sözcüğüyle ilgili Ferit Develioğlu’nun Osmanlıca-Türkçe Lügat’inde iki açıklama yer alıyor: 1. Çalma, başkasının malını benimdir, diye iddia etme 2. (Edebiyatta) Birinin yazısını veya şiirini kendininmiş gibi gösterme.

Ali Püsküllüoğlu ise Türkçe Sözlük’ünde “intihal”e karşılık olarak “aşırma” maddesine gönderme yapıyor ve yazın terimi olarak ne olduğunu güzelce açıklıyor: Başka yazarların, ozanların yazılarından, şiirlerinden bölümler alıp kendininmiş gibi yazma işi.

Bunun dışında aşırma sözcüğünden türeyen iki sözcüğe de yer veriyor Püsküllüoğlu: 1) Aşırmacı: Başkalarının yapıtlarından aldıklarını kendininmiş gibi gösteren 2) Aşırıcı: (Mecazi olarak) çalan, aşıran, hırsız.

Osmanlıdan günümüze çocuk kitaplarında kitabı yazanla ilgili birçok tanıma rastlarız. Muharriri yazıyorsa biliriz ki o kitabı yazan kişidir, mütercim ise tercüme etmiştir; yani kitabı özgün dilinden diğer dile çevirmiştir. Nakleden ibaresi varsa, o kişi kitabı çevirmiş de olabilir, kitaptan kendine göre eklemeler çıkartmalar yaparak yazmış da olabilir. Adapte eden ise orijinal kitaptan yola çıkarak kitabı kendine göre yeniden yazan, uyarlayan kişidir. Esinlenen ise bir başkasının kitabından, hikâyesinden, fikrinden esinlenip tamamen farklı bir eser ortaya koyandır. Yazan ve yazar ise bir kitabın metnini hiç yoktan ortaya çıkaran kişidir yani telif sahibi, müelliftir.

Coşkun Yayınları ya da bir başka adıyla Coşkun Amca Yayınları, 1970’li yılların başında yüzlerce resimli kitap yayımlamış bir yayınevi. Coşkun Yayınlarının “100 Kuruşluk Hikâye Serisi” içinde çıkan Beyaz Teyze kitabının arkasında Coşkun Yayınlarının kitapları hakkında bir tanıtım yer alır: Coşkun Yayınları’nın 25 kuruşluk, 50 kuruşluk ve 100 kuruşluk hikâyeleri 3 Yaşından 9 yaşına kadar çocuklar içindir. Üç yaşındaki çocuğunuzu kucağınıza alınız. Ona coşkun yayınlarından herhangi bir hikâyeyi okuyunuz. Bu arada içindeki renkli resimleri gösteriniz. En huysuz çocuk bile rahat rahat sizi dinleyecektir. Okumasını öğrenen çocuklarınız için COŞKUN YAYINLARI hikâye dizisi en ilginç en terbiyevi hikâye dizisidir.

Yayınevinin sahibi Bahaettin Coşkun, yayımladığı kitapların neredeyse hepsini Almanca çocuk kitaplarından adapte etmiştir. Bazı kitapların üzerine, her ne kadar adapte ettiği kitabın orijinal ismini yazsa da bunun dışında genelde ne yazar ne çizer ne de birkaç kitap hariç yayınevi ismine yer vermiştir. Adapte ettiği ya da hikâyesini yazdığı kitapların sadece orijinal ismini belirtmeyi yeterli görmüş, hatta bazı kitaplara bunu dahi yazmaya zahmet etmemiştir. Yine de Coşkun’un adapte ettiğini ya da hikâyesini yazdığını söylemesi bile kitaplarının telif bir eser olmadığını dile getirmesi açısından değerlidir.

100 Kuruşluk Seri içinde çıkan Alinin Anneler Günü Hediyesi kitabında yazan “Das allerschöns­te Gebursstags-Geschenk’ten adapte eden B. Coşkun” ipucundan yola çıktığımızda bu kitabın Almanya’da Carlsen Yayınevinin Wunderbücher serisi içinde 1959’da Almanca olarak yayınlandığını görüyoruz. İşin ilginç yanı Carlsen Yayınevinin çocuk kitapları başlığı altında 1956’dan itibaren yayımladığı Wunderbücher serisindeki kitapların Amerika’daki Wonder Book serisi içinde yayımlanan kitaplardan Almancaya çevrilmiş olmasıdır (https://www.wunderbuecher.de/die-wunderbuecher/ ). Bilgileri uç uca eklediğimizde Alinin Anneler Günü Hediyesi’nin yazarının Barbara S. Bates, illüstratörünün de Marguerite Scott olduğunu, kitabının orijinalin ilk kez İngilizce olarak 1951’de The Happy Birthday Present adıyla basıldığını öğreniyoruz.

Bahaettin Coşkun sadece bu kitabı değil başka kitapları da Carlsen Yayınevinin Wunderbücher kitap serisinden almış. Coşkun Yayınlarının ve Carlsen Yayınevinin bazı kitaplarını karşılaştırdığımızda, Coşkun Yayınlarının kitaplarının eksik künye bilgilerini aşağıdaki şekilde tamamlayabiliyoruz (Kitabın Almanca isminin yanındaki yıl Almanya’daki, İngilizce isminin yanındaki yıl ise Amerika’daki ilk basım tarihini göstermektedir. Her bir kitabın Türkçe basım tarihi 1970’tir):

Beyaz Teyze (Die Tierkindertante-1964 / The Bunny Sitter-1963 / Yazan: Virginia Grilley,
Resimleyen: Nancy Meyerhoff)
Sekiz Küçük Tavşan (Das Geburtstagsgeschenk-1958 / A Surprise For Mrs. Bunny-1953 / Yazan ve resimleyen: Charlotte Steiner)
Çiftlik Hayvanları (Wer lebt auf dem Bauernhof-1956 / Who Lives on the Farm-1949 / Yazan Mary Elting, Resimleyen: Pauline Jackson)
Canlılar Doğar ve Büyür (Alles wächst und blüht-1959 / See How It Grows-1954 / Yazan: Marguerite Walters, Resimleyen: Flora Smith)
Topkuyruk (Peter Langohrs erster Frühling-1957 / Yazan: Jean Fritz, Resimleyen: Rachel Dixon)
Tonton Ev Yapan Ayı (Meister Petz baut sich ein Haus-1965 / Yazan: Fenella Rothe Resimleyen: Clare McKinley)
Osman Sarı Kanarya (Hanschen der Kanarienvogel-1965 / Yazan: Ellen Wilkie, Resimleyen: S. Koester)

Bahaettin Coşkun’un, Wunderbücher serisindeki kitaplardan başka, bu serinin Almanca tanıtım yazısını bile kendine göre adapte ettiğini görüyoruz: WUNDERBÜCHER kitapları 3-8 yaş arası çocuklar için harika renkli resimli kitaplardır. Çocukların özellikle sevdiği her şey onlarda bulunabilir: hayvanlar ve oyuncak bebeklerin, küçük kız ve erkek çocukların, gemilerin, trenlerin ve otobüslerin peri masalları ve hikâyeleri. Çocuğunuzu kucağınıza alın, hikâyeleri okuyun ve onlara rengârenk resimleri gösterin! Dünyadaki diğer sayısız çocuk gibi, onlar da WUNDER kitaplarına hayran kalacaklar.

Coşkun’un doğrudan doğruya Wunderbücher serisinin logosunu alıp üzerine “Coşkun Yayınları” yazarak kendi yayınevinin logosunu oluşturması da gözden kaçmayan bir başka nokta.

Coşkun Yayınlarının, Wunderbücher serisinden seçtiği kitaplarının dışında Carlsen Yayınevinin Tonton Ev Yapan Ayı gibi başka kitaplarını da “adapte ederek” kendi serisini oluşturduğu anlaşılıyor. Bunu haricinde hangi kitaptan adapte ettiğini tespit edemediğimiz Parmacık, Küllü Dilli ve Ballı gibi kitaplar da 100 Kuruşluk Seri içinde yer alıyor. Her biri yirmi sayfadan oluşan, 16,5cm x 19,5cm (en x boy) boyutundaki “100 Kuruşluk Seri”nin kitapları Coşkun Yayınları tarafından basılırken on altı sayfalık, 12cm x 16,5cm boyutundaki “50 Kuruşluk Seri”nin kitapları ise Coşkun Amca Yayınları tarafından basılmış.

Coşkun Amca Yayınlarından çıkan “50 Kuruşluk Hikâyeler” serisi içinde yer alan Vızıldak kitabının Das Brave Bienchen’den adapte edildiği kitabın ilk sayfasında yazıyor. Resimler orijinal kitaptan ama hikâyesi Coşkun Amca’ya ait. Kitabın orijinal adından yola çıkarak yaptığımız araştırma bizi, orijinal kitabın yazar ve çizeri, Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun, çocuk kitapları ve doğa üzerine illüstrasyonları olan Avusturyalı çizer Ida Bohatta-Morpurgo’ya (1900-1992) götürüyor. Bohatta Almanca konuşulan ülkelerde yıllarca çok okunan çocuk kitabı çizer ve yazarlarından biri.

Das Brave Bienchen’in ilk baskısı 1935’te yapılmış. 50 Kuruşluk Seri içinde çıkan, hiçbir isim verilmeden sadece hikâye Coşkun Amca denilerek yayımlanmış Bohatta’nın bir kitabı daha var elimizde: Cimcime Müzikçi (Heinzel Triller, Musiklehrer).

Bunların haricinde Dehdeh, Gelin Bahçesi ve Güneş Ana kitapları da içindeki elfleri, perileri, doğanın küçük canlıları üzerine kurulmuş hikâyeleriyle ve resimleme tarzıyla Ida Bohatta’nın eserlerine benziyor. Ancak Bahaettin Coşkun bunları hangi kitaplardan adapte ettiğini belirtmemiş olsa da daha derinlemesine yapılacak bir araştırmayla bunların orijinallerine de ulaşmak mümkün.

“50 Kuruşluk Seri”de bir de Güzel Tay adında bir kitap var. İçinde “Yarısını Ben Yedim”, “Güzel Tay”, “Beyaz Oğlak”, “Kadife Tüylü Sıpa ve Kuzu Kuzu Mee” şiirlerinin (!) olduğu minik kitabı, Coşkun Amca yazmış ve resimlemiş; künyesinde böyle yazıyor. “Kuzu Kuzu Mee” çok bilinen bir tekerleme (Kuzu kuzu mee/Bin tepemee/Gel gideliiim/Ayşe teyzemeee). Öyle görünüyor ki Bahaettin Coşkun, anonim tekerlemeleri bile kendisinin yazdığı notunu düşmekte bir mahzur görmemiş.

Gerek Ferit Develioğlu gerekse Püsküllüoğlu, intihalin/aşırmanın tanımını yaparken birinin ya da başkalarının eserlerini kendininmiş gibi göstermekten söz ediyor. Halklara ait olan anonim eserlerin; masalların, hikâyelerin, tekerlemelerin “anonim bir eser” olduğu belirtilmeden, sanki kendininmiş gibi göstermenin de aşırmaya dâhil olduğu herkesçe bilindiğinden olsa gerek bu maddede, bunu ayrıca belirtmeye gerek bile duymamışlar.

Beyaz Teyze, Bahaettin Coşkun, Coşkun Yayınları, 100 Kuruş No:5, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Topkuyruk, Peter Langohrs erster Frühling’ten adapte, Coşkun Yayınları, 100 Kuruş No:11, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Parmacık, Dawmchein’den adapte, Coşkun Yayınları, 100 Kuruş No:12, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Alinin Anneler Günü Hediyesi, Das allerschönste Gebursstags-Geschenk’ten adapte eden B. Coşkun, Coşkun Yayınları,
100 Kuruş No:13, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Sekiz Küçük Tavşan, Das Geburtstagsgeschenk’ten adapte: B. Coşkun, Coşkun Yayınları, 100 Kuruş No:14, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Tonton Ev Yapan Ayı, Meister Petz baut sich ein Haus’tan adapte: B. Coşkun, Coşkun Yayınları, 100 Kuruş No:15, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Küllü, Dilli ve Ballı, Coşkun Yayınları, 100 Kuruş No:16, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Osman Sarı Kanarya, Hanschen der Kanarienvogel’den adapte: B.Coşkun, 100 Kuruş No:17, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Çiftlik Hayvanları, Wer lebt auf dem Bauernhof Carlsen Verlag’dan, 100 Kuruş No:19, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Canlılar Doğar ve Büyür, Alles wächst und blüht, Carlsen Verlag’dan, 100 Kuruş No:20, İstanbul, 1970, 20 sayfa
Vızıldak, Hikâye: Coşkun Amca, Resimler: Das Brave Bienchen, Coşkun Amca Yayınları, 50 Kuruş No:2, İstanbul, 1970, 16 sayfa
Güzel Tay, Şiirler, Resimler, Yayınlayan: Coşkun Amca, Coşkun Amca Yayınları, 50 Kuruş No:4, İstanbul, 1970, 16 sayfa
Cimcime Müzikçi, Hikâye: Coşkun Amca, Coşkun Amca Yayınları, 50 Kuruş No:5, İstanbul, 1970, 16 sayfa
Gelin Bahçesi, Hikâye: Coşkun Amca, Coşkun Amca Yayınları, 50 Kuruş No:6, İstanbul, 1970, 16 sayfa
Dehdeh, Hikâye: Coşkun Amca, Coşkun Amca Yayınları, 50 Kuruş No:8, İstanbul, 1970, 16 sayfa
Güneş Ana, Hikâye: Coşkun Amca, Coşkun Amca Yayınları, 50 Kuruş No:11, İstanbul, 1970, 16 sayfa


Show More