Ağaçlar olmadan asla

Her bir ağaç samimi ve esprili dille kendini tanıtmış, türdeşleri hakkında ilgi çekici bilgiler vermiş. Ardından o ağacın meyvesinden
odununa kadar kullanımına dair gerçekler aktarılmış.

Yazan: Toprak Işık

Gençlerin ve çocukların bilimsel bilgiyle buluşturulması çok değerli. Bu buluşmayı kolaylaştırmak için edebiyatın aracılığına başvurmak günden güne yaygınlaşıyor. Çocuk edebiyatında bilim ne kadar baş tacı ise alana konuk olan bilim insanları da o kadar değerli. Ancak şunu da göz önünde bulundurmak gerek: Bilim, ortaya çıkışından bu yana sadece yetişkinlere ait bir alan olarak görüldüğünden henüz çocuklara uygun bir dile kavuşmuş değil. Bu nedenle söz konusu buluşmada, çocuğa özgü dil ve kurgunun ustaları olarak çocuk edebiyatı yazarlarının da hazır bulunması, süreci hem daha eğlenceli hem de daha verimli kılabilir. Nitekim, iyi niyetle, emek verilerek hazırlanmış bazı eserlerde uygun dil ve kurgu kullanılmadığından okur hedefine ulaşmadığını üzülerek gözlemlemek mümkün. Altın Kitaplar ise bu gözlemin çok uzağına düşen bir eserin ortaya çıkartılmasına öncülük etmiş; Yerden Göğe Ağaçsın adlı kitabı ülkemiz okurları için yayımlamış. 

Farklı disiplinlerden insanların oluşturduğu bir ekip tarafından hayata geçirilen çalışmayı proje olarak kabul etmek mantıklı. Projenin müdürü Prof. Dr. Ünal Akkemik, metin yazarı Dr. Nilay Yılmaz. İllüstrasyon ve tasarım Esra İlter Demirbilek tarafından gerçekleştirilmiş. Canan Atay ise botanik illüstrasyon sorumluluğunu üstlenmiş. Sivil toplum kuruluşu olarak Türkiye Ormancılar Derneği’nin de projeye desteğini unutmamak gerek.

Kitap için, ülkemizin park ve bahçelerinden ormanlarına kadar pek çok yerinde görülebilecek elli ağaç seçilmiş. Her ağaca iki sayfa ayrılmış. Önce her bir ağaç samimi ve esprili dille kendini tanıtmış, türdeşleri hakkında ilgi çekici bilgiler vermiş. Ardından o ağacın meyvesinden odununa kadar kullanımına dair gerçekler aktarılmış. Çizimler, iki büyük sayfada yazılardan kalan tüm boşluklara yayılmış. İlgili ağacın genel görünümü, meyvesi, tohumları ve yaprakları, asıllarını hemen ele verecek bir ustalıkla resmedilmiş. O ağaçtan yapılan eserler de genellikle çizimler arasında yer almış. Ağacın kendi anlatımını görselleştiren resimler ise kompozisyona ayrıca dâhil olup canlılık kazandırmış. Biraz abartarak, her ağaca ayrılan büyük boyutlu iki sayfanın, bir tabloyu andırdığı söylenebilir. 

Böylesi eserlerde okurun ilgisini yakalamak açısından son derece işlevsel olan ilginç bilgilerden kitapta bol miktarda var. Örneğin iki dirhem bir çekirdek deyişinin nereden geldiğini, keçiboynuzu ağacının hikâyesinde öğrenmek pek çok okuru şaşırtacaktır. Marangozluktan mimarlığa ve hekimliğe kadar ağaçların nasıl kullanıldığına ilişkin özel bilgiler de verilmiş. Elbette ki ağaçları korumak için her bireyin üzerine düşen sorumluluklardan da bahsedilmiş. 

Okuma keyfini azaltacak ölçüde olmasa da eserde, çoğu dile ait bazı basit kusurlar mevcut:

“Bu bölgede kedine özgü aroması ahlatlar da bulunuyor.”

Bu cümlenin yanı sıra ufak tefek başka yazım hataları da bulunuyor. Endemik terimi ilk geçtiği yerde açıklanmamışken, sonraki sayfalarda birden fazla defa tanımlanmış. Böylesi kusurların varlığı, ülkemizde pek çok kitapta olduğu gibi, yine son okumanın gereğince özenli yapılmamasından kaynaklı olmalı.

Ağaçlar yüz binlerce yıldır, hatta bazı türleri milyonlarca yıldır canlıların yaşam mücadelelerine destek olmuşlar. Biz insanlar bu destekten en fazla pay alan türlerdeniz. Yeşil yapraklı dostlarımız  olmasaydı yaşam asla bugünkü hâline gelemezdi. Bundan sonra da onların varlığına muhtacız; toprağımızdan kökleri eksik olmasın diye üzerlerine titremeliyiz. Modern yaşamın, kaynakları aç gözlü biçimde tüketen döngüsü içinde bunu sağlamak ancak bilinçli bir çabayla mümkün. Yerden Göğe Ağaçsın bu çabaya katkı sağlayacak çok güzel bir eser. Bir defada roman gibi okunup rafta unutulması doğru olmaz. Akla geldikçe seçilen bir ağacın hikâyesine tekrar tekrar dönülebilir. Anlatılan ağaçların çoğuyla hayatımızın normal akışı içinde defalarca karşılaşmamız da kaçınılmaz. Kitabı okuduktan sonra bu karşılaşmalar daha anlamlı olacak, ağaçların hikâyelerini öğrenen gençler ve çocuklar, yaşadıkları doğaya daha bilinçli, daha sorumluluk sahibi gözlerle bakacaklardır. Yerden Göğe Ağaçsın’ın, her evin kütüphanesine yakışacak bir eser olduğu, çocukların ve gençlerin yanı sıra yetişkinlerin de çok ilgilisini çekeceği rahatlıkla söylenebilir.