Sevimli bir arkadaş

“Yarın Sinemaya Geliniz
Nerede: Şehzadebaşı’nda Millî Sinemada
Ne vakit: Yarınki Cuma günü sabah saat dokuzda
Ne: Sevimli Mecmua karilerine (okuyucularına) meccanen (bedava) sinema
Acele ediniz, erken geliniz, sonra yer bulamazsınız.
Geçen hafta gelmeyenler pişman oldular.”

Yazan: Doğan Gündüz

Bir arkadaş hayal edin, sizin için sinemada yer ayırtıyor ve gelişinizi dört gözle sinema kapısında bekliyor.
Bir arkadaş hayal edin, size resimli ya da resimsiz ama mutlaka meraklı ve heyecanlı hikâyeler anlatıyor. Bilmeceler, bulmacalar soruyor. Sormakla kalmıyor yanıtı bilenlere, sinema makinesi, fotoğraf makinesi, okul çantası, boya takımı, kitap, dolmakalem, çeşitli oyuncaklar hatta yarımşar okka çikolata ya da birer okka Hacı Bekir şekeri bile veriyor. Üstelik fotoğraflarını gönderenlerin fotoğraflarını basıp ceplerine harçlık koyuyor.
Bir arkadaş hayal edin, oyuncakları olmayan arkadaşlarına uzak mahalleden konuşabilecekleri bir telefon, kibrit kutusundan dolap, kâğıttan yel değirmeni, kartondan Karagöz ve Hacivat, patatesten çekirge gibi nice oyuncağın nasıl yapabileceğini öğretiyor. Dahası çalgıya meraklı ama babası istediği çalgıyı alamayanlar için yedi tane boş şişeden nasıl kolayca piyano, sigara kutusundan da keman yapabileceğini güzelce anlatıyor.
Bir arkadaş hayal edin, evde, bahçede, sokakta, okulda, hatta soba başında oynanabilecek çeşit çeşit oyun öğretiyor. Neler mi? Halka Oyunu, Bayrak Yarışı, Kuzumu Gördünüz mü?, Sihirli Anahtar, Kaçan Top, Toprak Bastı. Daha bitmedi; Elmayı Kim Kapacak?, Sıfat Mektubu, Eskimolar Köyü, Yüzük Oyunu, Sihirli Firkete, Yüzen Top ve bunun gibi niceleri.
Bir arkadaş hayal edin, hep faydalı sorular soruyor. Hemen her çocuğun aklına düşen, meraklı sorular bunlar. Örneğin Kirpiklerimiz neye yarar? Rüzgâr niçin ses çıkarır? Açık havada bulutlar nereye gider? Ağaç niçin yukarı doğru uzar? Ya da parmaklarımız ne için aynı boyda değildir? Sormakla kalmıyor her soruya bilimsel, anlaşılır bir yanıt veriyor. Örneğin parmaklarımızın farklı boyda olmasını evrim teorisine dayandırarak açıklıyor: “Parmaklarımızın böyle kimisinin kısa, kimisinin uzun olmasının sebebi basittir: İnsanlar insan olmazdan evvel hayvandılar, tıpkı maymunlar gibi. O vakit insanlar dört ayaküzeri durmaya mecbur oldukları için ön ayakların beş parmağı birbirinden farklı olmuştur.”
Bu öyle bir arkadaş ki başka milletlerin çocuklarının da neler yaptığından haberdar ve onlar hakkında ne biliyorsa paylaşıyor, oralara ait fotoğraflar bulup getiriyor. Amerika’dan Azerbaycan’a kadar bazı ülkelerde çocuklara ne kadar çok önem verildiğini, hatta çocukların yetişkinlerden bile önemli sayıldıklarını söylüyor.
Sağlık konusunda da çok bilgili. Sağlıkla ilgili çocukların dikkat etmesi gerekenleri hiç sıkmadan masal gibi anlatıyor. Dünyanın en eski ve güzel şehirlerinden birinde, küçük gezginler için kurulmuş Sıhhat Ülkesi’nde geçiyor bu masal. Tatlı Su Şehri, Sıcak Su Kaplıcaları, Garbi Diş Fırçası Vilayeti, Portakal Ormanı, Ispanak Ormanı, Sıcak Çorba Menbaı (pınarı), Yetişmiş Patates Tepesi, Oyun Çayırı ve Tatlı Uyku Dağı’ndan oluşuyor bu ülke.
Böyle bir arkadaş var mıdır gerçekten? Evet, var, adı da Sevimli. Hem bu arkadaş öyle bir arkadaş ki sadece bir çocuğun değil Sinop, Adana, İzmit, İstanbul, Ankara, Edirne Kastamonu, Bursa, İzmir, Bandırma, Konya, Manisa, Antalya, Eskişehir, Söke, Ordu, Isparta, Edremit, Maraş, Samsun, Tokat gibi hemen her yerde birçok çocuğun dostluğunu kazanmış.
Bu kadar çok kişiyle aynı anda nasıl arkadaş olunabilir ki? Eğer sözü edilen arkadaş Sevimli Mecmua gibi bir çocuk dergisiyse niye olmasın?
Okullu çocukların candan arkadaşı Sevimli Mecmua, 1 Ocak 1925’te yayınlanır. Bu ilk sayıda başyazar Sabiha Zekeriya (Sertel), “Hayatta gıdadan, mektepten, oyundan ve eğlenceden mahrum olan, küçük adam zannedilerek ihmal edilen siz Türk yavrularının iftihar edebileceğiniz bir mecmuaya sahip olmanızı istiyoruz.” der.
Dergi dönemi itibarıyla son derece ilericidir. Onun sayesinde ev, bahçe, sokak çocuklar için yepyeni oyunların sahnesi olur. Çocukların etrafındaki nesneler yine çocuklar tarafından oyuncağa, müzik aletine ya da ev için faydalı bir ürüne dönüştürülür. Resimli din hikâyeleri, Biraz da Gülelim ve Eğlenelim, Oyuncaklarımızı Kendimiz Yapalım, Dünkü Çocuklar Bugünkü Büyükler, Faydalı Sualler, Sıhhat gibi konularda birçok yazı çıkar. Ayrıca Haydi romanı bölümler hâlinde yayımlanır.
Tatil vakti okul arkadaşlarının ayrılık vaktidir. Sevimli’nin 25 Haziran 1925 tarihli 13. sayısında bir ayrılık notu yer alır: Sevimli…şimdi tatil müddetinde sizi çayırlarda serazat (özgür) eğlenmek üzere terk ediyor. Gelecek sene daha canlı bir sekil ile yine ellerinize gelecek olan bu sevimli arkadaşınızı unutmayınız.
Ancak Sevimli sözünde duramaz. Sevimli Mecmua’nın ve o dönemdeki daha birçok derginin, çocuk kitabının ve ansiklopedisinin çıkarılmasında büyük emeği olan Sabiha Sertel “bazı zaruretlerle Sevimli Mecmua’yı kapamak” zorunda kalır. Bu yüzden çocukların iftihar ettiği arkadaşı Sevimli çıktığı yaz tatilinden dönemez. Dönemez ama arkadaşları tarafından da hiç unutulmaz.

Dergilerin çeviriyazısı için bkz., Sevimli Mecmua Adlı Çocuk Dergisi, Yüksek Lisans Tezi, Erhan Akdağ

“Resimli Perşembe” dergisinde çıkan Cevat Şakir’in bir yazısı nedeniyle imtiyaz sahibi olarak eşi Zekeriya tutuklanınca Sabiha Sertel, Resimli Ay, Resimli Perşembe ve Çocuk Ansiklopedisi’nin de bütün yükünü üstlenir. Ancak bir süre sonra çocuk dergisinin ve ansiklopedisinin yayımına ara vermek zorunda kalır. Kaynak: Sertel Sabiha, Roman Gibi, İstanbul, Ant Yayınları, s.108-110