İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Hindistan’dan Kolombiya’ya bizim geniş ailemiz

Onlarla tanışmaya hazır mısınız? Haydi, siz de banyo sırasına o hâlde!

Yazan: Çağla Vera Kılıçarslan

Uçanbalık Yayınlarından çıkan Primatlar Banyo Sırasında, hayvanlar âleminin belki de en eğlenceli temsilcilerini, primatları konu ediyor. Sayfaları çevirmeye başladığınız andan itibaren yüzünüze kocaman bir gülümseme yerleşmesinde bunun da rolü var. Ama Mustafa Kemal Yılmaz’ın bütünsel ve akıcı dilinin, hepsinden de önemlisi kafiye ve söz oyunlarıyla yaydığı neşenin payı daha büyük. Peşi sıra akıp giden cümleleri okurken kendinizi metnin ritmine kaptırmanız işten bile değil. Bir de bakmışsınız ki tekerleme misali satırları tekrar ediyor, farkına bile varmadan hikâyeye dâhil oluyorsunuz.
Küçük okur, mizah dolu söz oyunlarına keyifle eşlik ederken metnin doğal akışına yedirilmiş kimi temel bilgilerle de
karşılaşıyor. Üstelik oyunbaz metin, primatların isimlerini ve anavatanlarını öğretmekle kalmıyor, küçük yaş çocuğun onlara dair merakını bir bütün olarak kışkırtıyor.
Rusçadan yaptığı çevirilerle tanınan ve 2015’ten bu yana şiirli hikâyeler kaleme alan Mustafa Kemal Yılmaz, internet bloğunda (1)   kitabın oluşum sürecine dair ilginç detaylar paylaşmış: “Otuz beş yaşına gelene kadar kitap yazmayı hiç düşünmemiştim. Anlatmak istediğim bir şey yoktu çünkü. Ama kızımın dünyaya gelmesi, büyümesi ve konuşmaya başlaması her şeyi değiştirdi. O sırada Moskova’da yaşıyorduk. Eşim kızımıza Rusça çocuk kitapları okuyordu, en çok da Rusların ‘pateşki’olarak adlandırdığı tekerlemeyi andıran şiir-şarkı kitaplarını. Çukovski, Mihalkov, Barto ve Marşak gibi muhteşem yazarların şiirleri izledi bunları. Konuşmayı yeni öğrenen bir çocuğun manzum anlatılara verdiği canlı tepki doğrusu beni çok şaşırtmıştı. Şiirli bir hikâye yazmaktaki çıkış noktam işte bu şaşkınlık oldu.”

Görünen o ki yazar, üst üste yığılan kuru bilgilerin ve tekdüze bir anlatımın, çocukların bir kulağından girip diğerden çıkacağının bilinciyle hareket etmiş. Dolayısıyla küçük okurla, suç ortağı ya da oyun arkadaşıyla konuşuyormuşçasına diyaloğa girmiş. Birçok çocuk kitabında karşımıza dikilen kuru, steril dilin aksine Mustafa Kemal Yılmaz’ın cümleleri en az çocuklarınki kadar içten ve zıpır. Primatlar Banyo Sırasında, gürültü ve patırtıyla, tangırtı ve kıkırtıyla, itişme ve kakışmayla dolu. Her şeye rağmen beraber yaşamanın sesleri bunlar. Ha primatlar ha çocuklar, birlikte yaşamaktan gürültü patırtı ve şaşırtıcı bir şekilde ahenk çıkar! Primat ailesinin pek çok üyesini, banyo sırasında bir arada, bir kurguda birleştirebilmek zekice bir tercih.
Okuyucu, banyo sırasının bir ucundan diğer ucuna yürürken, yanından hiç ayırmadığı küçük böğürtlen sepetiyle Beyaz Kuyruklu Titi’nin, tatsız ve suratsız Uakari’nin, devirdikleri bidonlarla Gidonların yanından geçiyor, konuşmalarına şahit oluyor. Derken sıranın sonunda, yeşilliklerin arasında, kitap okuyan kendisine rastlıyor ve ister istemez, tıpkı koca orangutan gibi sırıtmaya başlıyor. Tabii bunda metni bütünleyen güçlü çizimlerin etkisi yadsınamaz. Hikâye başka çizimlerle birleşseymiş ortaya bu kadar güzel bir kitap çıkar mıydı? Açıkçası, sanmıyorum. Çünkü illüstrasyon ve karikatür dalında birçok ulusal ve uluslararası ödüle layık görülen çizer Oğuz Demir’in afacan çizimleri, Mustafa Kemal Yılmaz’ın mizahi üslubundan hiç altta kalmıyor.
Demir, çizdiği her primatın kendine has özelliklerini incelikle yakalarken de duygu durumlarını ve hareket anlarını resmederken de nokta atışı yapmış. Çizerin karikatürize resim tadı Lesula’nın hüzünlü bakışlarını daha da hüzünlü, Sifika’nın şaşkın ifadesini daha da şaşkın kılmayı başarmış. Her şeye hâkim bir perspektiften bakmadığımız, insanda bir çalı arasından primatları gözetliyor hissi yaratan ve bizi heyecana sürükleyen yarım bırakılmış kadrajlar ise çizimlerdeki dinamik ve canlı etkiyi pekiştirmiş. Ayrıca resimde çizgi tadını güçlendiren araştırma çizgilerinin de silinmemiş olması görsellerin üç boyutlu etkisini arttırmış.
Kitabın sonuna “Geniş Aile” isimli ayrı bir bölüm eklenmiş. Hikâyede geçen her primatın tek tek resmedildiği bu sayfalarda, ilgili maymun türüne dair daha ayrıntılı bilgiler edinebileceğimiz kutucuklar mevcut. İşte orada, diğerlerinin arasında, dünyanın her yerinde yaşayan ve diğer primatlardan farklı olarak iki ayaküstünde yürüyebilen insan da var. İnsan resminin altına, yazar küçük de bir not düşmüş. “İnsan türünün doğaya verdiği zararlar nedeniyle diğer primatların hayatı her gün daha da zorlaşmaktadır.” İnsan türünün dünyaya ve kendine verdiği zararları ağır şekilde hissettiğimiz bu günlerde, yukarıdaki cümle üzerinde tekrar düşünmeliyiz. Biz de tüm canlılarla birlikte bir sıradayız ve ne yazık ki bu bir banyo sırası değil!

1 https://sarapdumanlari.wordpress.com/2020/02/26/primatlar-banyo- sirasinda/

Primatlar Banyo Sırasında
Mustafa Kemal Yılmaz
Resimleyen: Oğuz Demir
Uçanbalık Yayınları, 44 sayfa

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Show More