Ege’yi ve İzmir’i keşfetmek

Ege’yi ve İzmir’i keşfetmek

Şebnem AKALIN

Tudem Yayınları, Öykülerin İzinde Smyrna’dan İzmir’e ve İkiz Gezginler – İstanbul’dan Bodrum’a adlı iki yeni kitapla çocuklara eğlenceli bir şekilde rehberlik ediyor. Onları tarihin içinde arkeoloji ve mitolojinin eşliğinde gezdiriyor.

Yaşadığımız veya seyahat edeceğimiz bir yer hakkında yazılmış kitapları iki farklı şekilde okuyabiliriz diye düşünüyorum. Evimizde rahat bir koltuğa oturarak veya elinde rehber kitap, fotoğraf çekerek dolaşan turistler gibi, gittiğimiz ören yerinde, yazılanları yerinde görerek. Okullarda sınavların yoğunlaştığı şu günlerde yayınevleri de tatilde okunacak yeni kitapları raflara ulaştırmak için hazırlıklarını sürdürüyor. Tertemiz denizi ile en çok tercih edilen tatil yörelerinden olan Ege kıyıları aynı zamanda eski uygarlıklara ait kalıntılara da ev sahipliği yapmakta. Profesyonel turist rehberliği de yapan Sara Pardo ile arkeolog Betül Avunç’un çocuklar için kaleme aldığı kitaplar hem tatil süresince arkadaşlarla neler yapılabileceğinin ipuçlarını taşıyor hem de tarihi yerler hakkında bilgiler veriyor.

Öykülerin İzinde Smyrna’dan İzmir’e eski fotoğraflara da yer veren, çizgi roman tarzında keyifle okunan bir kent tarihi. Özellikle İzmirli çocuklar için yaşadıkları yerin geçmişini ve çok renkli kültür mozaiğinin nasıl oluştuğunu anlatıyor. Afacanlar kulübünün üyeleri o yaz öğretmenlerinin de yol göstermesi ile her hafta İzmir’in farklı bir ören yerine gidiyorlar. Kitaptaki ilginç bir detay, gezilerinde onlara bilgi veren arkeolog, rehber veya araştırmacıların gerçek kişiler olması. İzmir’in ilk yerleşim yeri olduğu saptanan ve geçmişi 8500 yıl öncesine, yani Cilalı Taş Devri dediğimiz Neolitik Dönem’e dayanan Bornova’daki Yeşilova höyüğünde araştırma yapan arkeolog Zafer Derin, toprak altından çıkardıkları buluntuların ne olduğunu ve ne gibi işlerde kullanıldığını anlatıyor. Çocuklar bu gezide höyüklerin nasıl oluştuğu, insanların yeni icatlar peşinde dünyayı nasıl geliştirdiğini öğreniyor.

HER DİNDEN, HER MİLLETTEN…

Sonraki hafta arkeolog Meral Akurgal, Afacanlar’a İzmir’in ilk yerleşim yerleri olan Bayraklı ve Tepekule’nin kuruluş öyküleri ile İzmirli ozan Homeros’un destanları hakkında bilgi veriyor. Kadifekale gezilerine eski rehber Sara Teyze (yazarımız) eşlik ediyor ve günümüzden 2300 yıl önce Büyük İskender’in buralara geldiğini, ovada çok perişan hâlde yaşayan halk için dağın tepesinde kurduğu kentin öyküsünü aktarıyor.

Agora kazılarını yöneten arkeolog Akın Ersoy ile birlikte, yıkık hâldeki antik kenti, önemli yapılarını, o dönemde yapılan grafitileri, heykelleri, insanların kıyafetlerini, yani şehrin eski durumunu hayal ederek geziyorlar. Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasının ardından Bizans’a bağlı kalan İzmir, 1081 yılında Çaka Bey tarafından ele geçirilince, Türkler Kadifekale’nin eteklerinde, Hıristiyanlar ise kıyı bölgesinde yaşamaya devam ediyorlar.

Son hafta, araştırmacı Yaşar Aksoy eski İzmir fotoğraflarıyla onlara gidemedikleri yerleri gösteriyor. Kitapta, İzmir’in her dinden ve milletten insanın yüzyıllardır barış içinde yaşadığı bir kent olduğu vurgulanıyor. Kentin geçmişiyle ilgili olaylar anlatılırken çocuklar kendi aile büyükleri ve kökenleri ile bağlantı kuruyor, hatta gezilerin etkisi ile macera dolu rüya görenler bile oluyor. Kurtuluş Savaşı’nda düşmana ilk kurşunun İzmir’de atıldığı ve savaşın yine bu kentte bittiği de özellikle belirtilirken, içlerinden biri bu savaşa katılan dedesinin öyküsünü anlatıyor. Önceki nesiller eski evlerin değerini bilemedikleri için çoğu yıkılmış olsa da, Roma Çağı’nda da denildiği gibi, İzmir’in dünyanın en güzel kenti olmaya devam ettiği söylenerek kitap son buluyor.

Yalnızca İzmir değil, tüm Türkiye her taşın altında bir efsanenin yattığı, her köşesinde eski eserlerin bulunduğu ve sayısız uygarlığa ev sahipliği yapmış bir coğrafya. Mitolojiden efsanelerin izinde yolculuk yapan İkiz Gezginler Peri ve Ege’nin maceraları, İstanbul’dan Bodrum’a yaptıkları bir seyahatle devam ediyor. İkizlerin daha önceki maceralarını İyi Kitap’ın 15. sayısında tanıtmıştık. Arkeolog olan anne babaları bu yeni yolculukları sırasında geçtikleri yerler hakkında onlara ve dolayısıyla tüm okurlara mitolojik öyküler anlatmaya devam ediyor: Boğaz Köprüsü’nden geçerken İo, Tekirdağ yollarında çok sevdikleri ayçiçeklerinin neden hep güneşe döndüğü, Çanakkale Boğazı’nda feribot yolculuğu sırasında Hero ve Leandros, Troya’nın tahta atı, Kaz Dağları’ndaki altın elma ödüllü güzellik yarışması, Niobe’nin hüzünlü öyküsü, Kral Midas’ın her tuttuğunun altın olması ve eşek kulakları, su perisi Salmakis, öyküleriyle kitaba konuk oluyor.

ANTİK DÜNYANIN HARİKALARI

Kitap, sanki bir gezi rehberi gibi, yol boyu uğradıkları antik kentler ve geçmiş uygarlıklar hakkında da bilgi veriyor. Ama sıkıcı bir üslupta değil, küçük gezginlerimizin oyunları eşliğinde. Troya antik kentinde Kral Priamos sandıkları kişi babaları; hiçbir çiçeğe ve böceğe zarar vermedikleri, ağaçların dallarını kırıp yapraklarını koparmadıkları için onlara Troya savaşının nasıl başladığını anlatan peri de aslında anneleri. Kaz Dağları’ndaki çingene düğünü, Şeytan Sofrası’ndaki zeytinlikler, köylülerin konukseverliği gibi detaylar da satır aralarına serpiştirilen hoş unsurlar.

Kültürel değerleri korumanın ve gelecek kuşaklara aktarmanın ne kadar önemli olduğu gerçeği ise Peri ve Ege’nin antik dünyanın yedi harikasından ikisini gördükleri zaman yaşadıkları hayal kırıklığı ile vurgulanmış. Efes’te Artemis Tapınağı’nı görmeyi beklerken tek bir sütunla karşılaşmak ve Bodrum’da Mausoleion’un yerinde çevreye dağılmış mermer parçaları görmek kahramanlarımızı hayal kırıklığına uğratıyor. Depremle yıkılan anıtın taşlarını şövalyeler kalenin yapımında kullanmış, heykelleri ise yüzyıllar sonra İngiltere’ye kaçırılmış. Yalnızca İstanbul’dan Bodrum’a otomobille yapılan bir yolculuk sırasında bile geçmiş uygarlıklara ait ne kadar çok bilgi sahibi olunabileceğini merak edenlere…