Orman kalpli şehir

Mira Lobe, ne yazık ki hiç eskimeyen, işlenmesine duyulan ihtiyaç biteceği yerde aksine durmadan artan bir soruna değiniyor: Doğaya ihanetimiz.

Yazan: Melek Özlem Sezer

“Ah ki ah! Bizim çocukluğumuzda neredeydi bu kitaplar?”
Ne çok duyarız bu cümleyi, çocuklarının kitaplarına iç geçiren ailelerden… Çocukluğunu, dahası başka türlü bir çocukluğu özleyenlerden… Geçmişi için olasılık hesapları üretirken içi ezilenlerden… Ve o muhteşem yeni nesil kitaplara bir yetişkin olarak, akılla bakıp coşkuya kapılan ama bazen de çocuk olup buruklaşan yazarlardan, çizerlerden…
Peki, biz Cin Ali’yleyken dünyada neler varmış acaba?
1970’de Viyana Çocuk ve Gençlik Kitapları, 1971’de Avusturya Çocuk ve Gençlik Kitapları İllüstrasyon Ödülü alan ve 1971’de Avusturya Devlet Ödülü Onur Listesi’ne giren bir Orman Kalpli Şehir varmış mesela. Resimler ve grafik tasarım muhteşem, insan bakmaya doyamıyor. Hatta dudağını ısırıyor.
Dudağımı ısırdığım sırada, aslında kendimi çocuk olarak hissettiğimi fark ettim. Ama o eski çocuk… Eciş bücüş okul kitaplarından sonra, gözleri anca Ayşegül’lerle hazza kavuşan… Orada çizilen muhteşem dünyanın, bildiği hayata ne kadar yabancı olduğunu düşünen ve Ayşegül’ün aslında Fransız olduğunu bilmeyen… Bu kitapların mükemmel bir hayat tahayyül ettirip, alt metninde ayrıcalıklı kesimin cinsiyetçi yetişkin yaşamını empoze ettiğini fark edemeyen o çocuk… Ve Orman Kalpli Şehir kitabındaki gibi çocuksu hayal gücünün yaratıcı düşünceyle birleştiği, özgün ruhlu bu resimlerle tanışmamış olan, şanssız…
Ben doğmadan önce basılmış bir kitaba anca şimdi ulaşabilmek, içimi burkuyor. Neyse ki Final Yayınları bu 47 yıllık gecikmeye; özenli, birinci sınıf bir baskı kalitesiyle karşılık vermiş. Çocuk kitaplarındaki gelişimi incelemek, bugün ve gelecek için benzer kayıpları yaşamama motivasyonu kazanmak açısından değerli bir kitap. Resimler ve grafik tasarım, bugün için de fikir açıcı bir kişilik, ruh ve zekâ barındırıyor. Metinse bazen şunu söyletiyor: “O zamanın koşullarıyla bakmak gerek.”
Mira Lobe, ne yazık ki dünyayı tüketmekten vazgeçmediğimiz, hiç eskimeyen, işlenmesine duyulan ihtiyaç biteceği yerde aksine durmadan artan bir soruna değiniyor: Doğaya ihanetimiz.
Anlatı şöyle başlıyor: “Küçük şehir, ormanın hemen kenarındaydı. Evlerin bittiği yerde ağaçlar başlıyordu. Ya da ağaçların bittiği yerde evler başlıyordu da diyebiliriz. Artık hangisini tercih ederseniz…”
Sonrasında yaptığı planlardan gözü dönmüş Belediye Başkanı ve iki sevimli çocuğuyla tanışıyoruz ve hikâyeyi az çok tahmin ediyoruz. Belediye Başkanı şehri büyütme derdinde, koca koca binalar dikecek ve o koca şehir için belediye binası yetmeyeceğinden kendine de bir saray yaptıracak. Eh, haliyle bu sarayın rüyası için göze almayacağı kâbus, katlederken durup düşüneceği ağaçlar ya da umursadığı başkaca hayatlar yok. Ormana duyulan tutku ve ormanın kendi yaşam hakkı ne kadar anlatılırsa anlatılsın kulağına, bunu alacak vicdanı ya da aklı da yok.
Bu duruma karşı iki yerden direniş geliyor. Kendi çocukları, yıkılacağı gün ormanı pankartlarla dolduruyor, bir nevi ormanın dili olmaya çalışıyor. Ama böyle bir diktatör ruha, aklın ya da vicdanın uyarısıyla karşı koymak mümkün mü? Buna anca sihir gücü yeter. O nedenle çocuklardan önce, bir orman cini olan Küçük Topak Hanım işe koyuluyor. Gece Başkanın göğsüne kaya ağırlığıyla çöküp ona kâbuslar gördürüyor. Ona empati kurmasını ve yapacağı işin sonuçlarını öğreten kabuslar. Sonrasında da ona ormanın güzelliğini hissettiren bir rüya gördürüyor. Yetinmeyip masadaki planları değiştiriyor. Ormanı yok etmek yerine kurmak istediği şehri, ormanın etrafına bir halka gibi oturtmasını öneriyor.
Ne ki metin bunları anlatıncaya kadar fena halde sağa sola savruluyor, gereksiz yere uzatıyor. Sarkmalar bazen insanı hikâyeden koparıyor. Uygulanan kimi kolaycı formüller ise yapıştırma gibi duruyor, yapaylaştırıyor. Metne dair kusurlarına rağmen, sevimli ve edinilmeye değer bir kitap… Umarım, Suzi Weigel’in resimlediği başka kitaplarla da tanışma şansımız olur.