“Tüm dünya sustuğunda, tek bir ses bile yeterince güçlüdür.”

Malala’nın hikâyesini çocuklara anlatma fikri, pek tanınmayan ve aslında çok da haberdar olunmayan coğrafyalarda yaşananları aktarmak adına başarılı, ancak ne yazık ki kitabın kendisi epey başarısız.

Yazan: Olcay Mağden Ünal

“Dünya bu kadar berbat bir yerse, neden öylece olduğu yerde durmuyor,” diye düşünüyorum bazen. Bu inadı niye? Bıraksın, dönmesin; günler geceleri, yazlar kışları kovalamasın. Hak etmeyen kulaklar o güzelim kuş cıvıltılarını işitmesin, bakmasını bilmeyen gözler, yeşilin bin bir tonuna hasret kalsın. Ama işte ısrar ediyor, döndükçe dönüyor Dünya. “Birilerinin hatırına olsa gerek,” diyorum. Senin benim gibi sıradan insanların değil; zamanı büken, anı değiştiren insanların, adının önüne süper iliştirilmesi gerekmeyen doğuştan kahramanların hatırına. Kimisi adı sanı duyulmadan ölüp gidiyor, kimisinin de farkına varılması için kurşun yemesi gerekiyor.

Malala Yousafzai de bu kahramanlardan, Dünya’nın, hatırına döndüğü insanlardan. “Bir kitap, bir kalem, bir çocuk ve bir öğretmen dünyayı değiştirebilir,” diyerek kız çocuklarının eğitim hakkını savunan Pakistanlı Malala, bu uğurda 14 yaşındayken Taliban tarafından suratından vurulmuş, yaşam mücadelesini kazanmış ve daha sonra da barışı ve eğitim eşitliğini savunmaya, bunun için çalışmaya devam etmiştir.

2011 yılında Pakistan’ın ilk gençlik barış ödülünü kazanan ve Uluslararası Çocuk Barış Ödülü’ne aday gösterilen Yousafzai, 2014 yılında da Nobel Barış Ödülü’nü alarak bu ödülü alan en genç kişi unvanını elde etmiştir.

Vurulduktan sonra Birmingham, İngiltere’ye yerleşen Malala, Kanada onursal vatandaşlığını alan altıncı kişi oldu. Ayrıca en genç BM iyi niyet elçisi seçildi. Bununla birlikte Pakistan gibi ülkelerdeki eğitimi finanse etmek için kendi ismiyle bir de fon kurdu. Ancak Malala zamanla Batılı politikacıların maşası olarak görülmeye başlandı. Yan yana durduğu isimler, Pakistan’da, Irak’ta, Afganistan’da birçok küçük kızın, erkeğin, anne, baba, yüzlerce, binlerce sivilin ölmesine neden olan isimler. Dolayısıyla bu ölümlerde imzası olanların, onu, vicdanlarını rahatlatmak için kullandıklarını, Malala’nın da buna ses çıkarmadığını düşünenlerin sayısı da epey fazla, tabii onu şovmenlikle suçlayanların sayısı da…

Hakkında ne düşünülürse düşünülsün, yaşadıkları çocuk bedeni için çok fazla. Savundukları, çoğunlukla küçümsenen, “çocuk aklı” için çok fazla. Cılız sesiyle haykırdıkları tek bir bedene değil, milyonlara ait. Kurşunu yiyen Malala da silahı ateşleyen Taliban mensubu da tek bir kişiden ibaret değil, ikisi de milyonları simgeliyor.

Almidilli Yayınlarından çıkan Kardelen Okula Gitme Hakkı kitabı Malala Yousafzai’nin gerçek yaşam öyküsünü anlatıyor. Malala’nın Nobel Barış Ödülü’nü alırken yaptığı konuşmadan bir alıntıyla başlayan kitap Janna Bock’un çizimleriyle bu eşit eğitim hakkı savunucusunun Svat Vadisi’nde başlayıp Birmingham’a uzanan hayatına ışık tutuyor.

Malala’nın hikâyesini çocuklara anlatma fikri, pek tanınmayan ve aslında çok da haberdar olunmayan coğrafyalarda yaşananları aktarmak adına başarılı, ancak ne yazık ki kitabın kendisi epey başarısız. İnsana Disney karakterlerini hatırlatan, renk cümbüşü çizimleri takip eden okurun karşısına eli silahlı bir Taliban mensubunun çıkması pek tutarlı değil. Eğer bu vesileyle hikâyenin sertliği gevşetilmek istenmişse pek işe yaramadığını belirtmekte fayda var. Tabii görsel metin dengesinden yola çıkınca kitabı nereye koymak, hangi yaş grubuna sunmak gerektiğini ben bulamadım, bulabilen varsa beri gelsin.

Öte yandan Malala’nın yaşamı öylece, olduğu gibi anlatılıyor, günümüzde tüm bunlara aynı sırayla erişmek hiç de zor değil. Aktarımda yazara ait bir üslup, yaratıcı bir ayrıntı ya da Malala’ya dair başka bir yerde rastlanması pek de kolay olmayan bir detaya erişmek mümkün değil. Ayrıca metin sanki hedef kitlesindeki çocuklara değil de yetişkinlere yazılmış gibi. Hem Malala Yousafzai’nin kendi kaleminden çıkan 8-12 yaş grubu için yazdığı Malala: My Story of Standing Up for Girls’ Rights ve 4-8 yaşa uygun, resimli Malala’s Magic Pencil kitapları dururken başka birinin internet üzerinden bulduğu bilgileri derleyerek yazdığı bir kitap neden ilgi çekici olsun bilemedim. Üstelik içinde yazarın Pakistan’la ilgili öyle çok da fazla bilgiye sahip olmadığına dair detaylar da var, yani yine Batılı gözünden çizilen bir Doğu söz konusu.