Darwin olmak…

Her ne kadar Darwin, ağzının içine asitli bir sıvı püskürterek kaçmayı başaran bokböceğinden çeşitli dersler çıkarmayı başarmış olsa da bugün biz, bokböceklerini ağzımızda tutmak zorunda değiliz.

Yazan: Safter Korkmaz

Charles Darwin Bir Devrim’in önsözünde,“Şöyle bir hayal etsene: Ya Charles Darwin sen olsaydın?” diye soruyor Guillaume Lecointre* . İlk bakışta retorik bir soru gibi geliyor, değil mi?

Lecointre’yi de önsözünü de unutalım bir anlığına ve düşünelim; ya gerçekten Darwin’in yerinde olsaydık? 1800’lerin başında doğmuş olacaktık bir kere. Ne bilgisayar var ne İnternet; bırakın bunları, radyonun icadına bile neredeyse 100 sene var. Cilt cilt ansiklopedileri, cicili bicili başvuru kaynaklarını da unutun. Dahası, varsıl bir aileniz yoksa düzgün bir eğitim almayı düşünmeyin bile. Eğitim dediğimiz ise katı disipline odaklı ve dinsel dogmalarla şekillenen bir süreç… İşte böylesi bir ortamda meraklı bir çocuk olduğunuzu hayal edin. Ailesinin ve toplumun beklentilerinin aksine, enerjisini doğa gözlem ve deneylerine yönelten; bunların yetersiz kaldığı yerde düşünce yoluyla büyük sorulara yanıtlar arayan biri. Öyle ki bulduğu bokböcekleri kaçmasın diye, birini ağzının içine hapsedecek kadar kararlı; çeşitli bilimsel kaynaklara daha rahat erişebilmek için rahip okuluna gitmeyi göze alacak kadar tutkulu…

İşte o çocuk, fırsatını bulduğunda, gözlem ve çalışmalarını sürdürebilmek için 5 yıl boyunca bir yelkenli gemiyle dünyayı dolaşacak; bugünün imkânlarıyla en fazla 1-2 günde ulaşılabilecek yerlere, binbir zorluk içinde, aylarca süren yolculuklar yapacak… Sadece gözlemlemek, araştırmak, örnek toplamak da değil amacı; o, bilinmeyeni öngörmemizi sağlayan kurallardan meydana gelen bir sistem kurmak zorunda. Üstelik bu sistemi inşa ederken, gerekli bilimsel metodolojiyi de büyük ölçüde baştan var etmeli… Zorlu bir çağda, zorlu görevlerin üstesinden gelmeyi bilir Darwin.

Her ne kadar Darwin, ağzının içine asitli bir sıvı püskürterek kaçmayı başaran bokböceğinden çeşitli dersler çıkarmayı başarmış olsa da bugün biz, bokböceklerini ağzımızda tutmak zorunda değiliz. Pek çoğumuzun elinin altında bilgisayar, tablet, akıllı telefon var. İnternete erişebiliyoruz. İlgilendiğimiz herhangi bir konuya dair, neredeyse sınırsız bilgiye, çok hızlı ve zahmetsizce ulaşabiliyoruz. Modası geçse de çeşit çeşit ansiklopedilere erişmek de zor değil. Kitapçı raflarında pek çok popüler bilim kitabı mevcut, aynı Charles Darwin Bir Devrim gibi… Peki ya merak ve tutku? İşte sanırım orada bir sorun var!

Yanlış anlaşılmasın, hepimiz Darwin gibi teoriler geliştirelim, bilimde çığır açalım da demiyorum. Ancak çağımızın sunduğu olanaklara rağmen, çoğumuzun yaşadığı, bilimsel bilgiye ve yönteme yabancılaşma kabul edilebilir mi? Yabancılaşma bir yana kimilerinde gördüğümüz, evrim gerçeğine ve bu gerçeği anlama çabasındaki evrim kuramına, neredeyse düşmanlık düzeyinde karşı olma cesareti neyle açıklanabilir? 100 yıl öncesinin Evangelist zırvalarını Türkçeye çevirip, takma isimlerle yayınlayan tarikat şeyhlerinin peşinden koşanları; bu zırvaları okullara taşıyıp genç zihinleri köreltmeyi vazife bilenleri mi anlatalım? Yoksa, çağı yakalayamayan eğitim sisteminden, dinsel dogmalardan, bilimsel gelenekten uzaklıktan falan mı dem vuralım… Beyhude çaba! Bunlarla kaybedecek zamanımız kalmadı. Çocuk ve gençlerimizi, bilimsel bilgiyle buluşturma işi ne yazık ki büyük ölçüde okul dışı kaynaklara ve etkinliklere kalmış durumda. Onlarda merak ve tutkuyu canlandıracak, bilimsel bilgi ve yönteme yakınlaştıracak yolları keşfetme görevi, ebeveynlerin ve sayıları giderek azalan çağdaş eğitimcilerin omuzlarında. Tabii yalnız değiller bu çabalarında. Çocuk ve gençlik yayıncılarımız, giderek artan bir ilgiyle, popüler bilim kitapları yayımlamaya devam ediyorlar. Charles Darwin Bir Devrim de bu kitaplardan biri.

Charles Darwin Bir Devrim, bu büyük bilim insanının yaşam öyküsünü, önemli kronolojik duraklarıyla takip ederken bilimsel keşiflerini de her yaştan okurun anlayabileceği şekilde anlatıyor. İlgi çekici örneklerle ilerleyen akıcı anlatımı, konuyla ilgili tam sayfa çizimler tamamlıyor. Bu çizimlerde zaman zaman kullanılan el yazısı fontunun daha okunur olmasını beklediğimi de belirtmeliyim.

“Darwin’in ayak izleri: Bugünün araştırmacıları” başlığı altında 2013’de gerçekleştirilen bir keşif yolculuğundan ve Dumont d’Urville’deki Revolta misyonundan da bahseden kitapta, ayrıca anlatıda geçen terimlerin açıklandığı mini bir sözlük de bulunuyor.

*Fransa Ulusal Doğa Tarihi Müzesinde profesör, öğretmen-araştırmacı, sistematik bilimci