Çocukluk hâlleri

Çıkış yaptığı dönemlerde çocuk edebiyatına çılgın ve yeni bir yaklaşım getiren Munsch’ın hikâyeleri, evrensel olan çocukluk hâllerini temel alması nedeniyle güncelliğini kaybetmiyor.

Yazan: Sanem Erdem

Çocuk edebiyatında bazı kitaplar, çocuğa yetişkin perspektifiyle hitap ederler ve yetişkin olmanın sorumluluğu ile çocuğa uygun bir eser yaratmak için, yazar ile okuru arasındaki o değişmez ortak nokta ihmal edilir: Çocuk olma deneyimidir bu. Bazı kitaplar ise bu ortak noktayı koruyan, çocuklukla bağını koparmamış bir yazarın kaleminden çıktıklarını hemen belli ederler. Yetişkinlerin, otoritelerin onayına değil çocukların beğenisine önem verip çocukla çocuk olan, üstünlük taslamadan onlarla birlikte eğlendikleri izlenimi yaratır böyle yazarlar.

Kanadalı yazar Robert Munsch ikinci türe giriyor. Anaokulu öğretmenliği yaptığı 1970’lerin başlarında öğrencilerine hikâyeler uyduran Munsch, büyük beğeni kazanan bu hikâyeleri yazıya dökmesi doğrultusundaki ısrarlara karşı koyamayıp uzun ve üretken bir yazarlık kariyerine adım atmış. Sözlü anlatıma dayanan hikâyelerini son hâline getirmek için, kimi zaman iki-üç yıl süreyle çocuklara anlatan ve onlardan aldığı tepkilerle şekillendirdikten sonra yazıya döken yazar, çoğu hikâyesini de dinleyicilerinden yeterli beğeniyi almadığı için kitaplaştırmaktan vazgeçmiş. Karakterlerini yaratırken gerçek hayattaki çocuklardan esinlendiğini belirten Munsch, öğretmenliği bıraktıktan sonra da bu alışkanlığından kopmamış. Çocuk gelişimi alanında yüksek lisans derecesine sahip olması bir yana, annesinin (ve kendisinin) deyimiyle hiç büyümemiş, “6 yaşında ama olgun bir” çocuk gibi davranması çocuklarla iletişimindeki başarısını açıklıyor. Çıkış yaptığı dönemlerde çocuk edebiyatına çılgın ve yeni bir yaklaşım getiren Munsch’ın hikâyeleri, evrensel olan çocukluk hâllerini temel alması nedeniyle güncelliğini kaybetmiyor.

Türkçede daha önce farklı yayınevleri tarafından yayımlanan Robert Munsch kitapları, bu kez NotaBene Yayınları aracılığı ile okurlarla buluşmaya devam ediyor. Yaramaz Çamur, yazarın 1979 yılında yayımlanan ilk kitabı. Dušan Petričić imzalı çizimlerle güncellenen bu hikâye, küçük bir kızın bir çamur birikintisiyle yaşadığı mücadeleyi anlatıyor. Jule Ann ne zaman temiz kıyafetler giyip dışarı çıkacak olsa yaramaz çamur onu bulup üstünü başını kirletiyor. Ne kadar dikkat ederse etsin, ne önlemler alırsa
alsın bu belalı çamur her seferinde gelip onu bulunca sonunda iki kalıp sabunla karşı saldırıya geçmeye karar veriyor. Bu arada kahramanımız her çamura bulandığında annesi kızmadan, hatta tek bir kelime bile etmeden kızını tekrar tekrar bir güzel yıkıyor; çünkü bu Jule Ann’in hikâyesi ve çamurla ilgili sorununu da kendisi çözüyor.

Türkiyeli okurlarla yeni buluşan diğer Robert Munsch klasiği ise çocukların idrar kontrolü ile ilgili sorunlarına hitap ediyor. Yazarın çoğu kitabında birlikte çalıştığı Michael Martchenko’nun resimlediği Çişim Geldiii!, çiş yapmama kararı alan Andrew adlı bir oğlan çocuğu hakkında. Andrew insan doğasına karşı gelmeyi başaramıyor elbette. Anne babası çişin var mı diye sorunca “Yok, yok, yok, yok!” diyor ama yola çıktıklarında çişim geldi diye basıyor feryadı. Büyükannesi ve büyükbabasının evine vardıktan sonra da Andrew, idrar torbası ve ailesi ile mücadeleye devam ediyor ama sonunda mecazen ve gerçekten su koyuveriyor.

İki kitapta da üslup, Robert Munsch’un tarzı olduğu üzere sözlü anlatıma dayalı. Tekrarlarla, vurgulamalarla, abartılı ifadelerle sesli olarak okumak için yazılmış. Hatta Jule Ann’in her pislendiğinde annesinin onu tekrar tekrar yıkaması, Andrew’un her çişi geldiğinde babasının koşturması gibi sahneler canlandırma yoluyla daha eğlenceli bir anlatıma müsait.

Çizimler açısından iki kitaba da pastel renkler ve nahif, yumuşak hatlara sahip karakterler hâkim. Çişi gelen Andrew’un işi inada bindirmesi, onu tuvalete yetiştirmeye çalışan babasının telaşı, ne yapacaklarını bilemeyen anne babanın çaresiz hâlleri; Yaramaz Çamur’da çamura bulanmış Jule Ann’in koşuşturmaları gibi sahneler, anlatımdaki mizahı görsel açıdan zenginleştiriyor.

Çocukların katkısıyla, sadece çocukların beğenisi gözetilerek yazılan bu kitaplarda küçük okurlar kadar ebeveynler de kendi hikâyelerini bulacaktır.