Bir resmin tercümesi

Işıltılı ve sembollerle dolu bu tabloda ressamın rehberliğinde dolaşan kelebek, dans eden kadın figüründe umut ve beklentiyi, kucaklaşan iki sevgili figüründe aşkı ve kavuşmayı, bekçi figüründe ise güven duygusunu görüyor.

Yazan: Sanem Erdem

Bazı sanat eserleri ömrünü tükettikten sonra yok olurken, daha az sayıda olan bazıları yaşam döngüsüne direnerek, zihinlerde nesiller boyu varlıklarını sürdürüp insanları etkilemeyi başarırlar. Sanatçının zamandan ve mekândan -hatta kişilerin bilgi ve görgü seviyesinden de- bağımsız olan, her insanda mevcut en temel duygulara hitap edebilme becerisi bunun en büyük sebeplerinden biridir. Bir açıdan bakınca, yaşama ve ölüme dair insani beklenti ve korkularımızın seslerden, sözlerden ya da renk ve desenlerden oluşan ortak bir dile tercüme edilmesi gibi bir işlevi de var sanki sanatın.

Doğa dinlerinden semavi dinlere, yerkürenin her toprağında yöreye ve kültüre göre kılık değiştirip farklı farklı hikâyelerle karşımıza çıkan hayat ağacı sembolü, tüm bu mitlerde hayatta ve evrendeki her unsurun birbiriyle bağlantısına, evrenin birliğine ve sürekliliğine dair ortak bir anlam taşıyor. Ginko Çocuk tarafından yayımlanan Güneş Ağacı’nı da bu sembolü konu eden dört katmanlı bir tercüme ve yorumlama çalışması olarak ele almak istiyorum. En alt katmanda Avusturyalı büyük ressam Gustav Klimt’in “Hayat Ağacı” adlı eseri bulunuyor. Çağdaşı Freud gibi insan ruhunun derinliklerine merak salan sanatçının simgeci üslubuyla bu kadim sembolü yorumladığı duvar resminin ardından, yazar Heinz Janisch’in bu resimden ilhâm alan metni ikinci katmanı oluşturuyor. Güneş Ağacı kitabının fikir anası olan Sahar Bardaie’nin çizimleri de Klimt’in ve Janisch’in yorumlarını çocuklara yönelik görsel diline tercüme ederek kitaptaki üçüncü katmanı meydana getiriyor. Son olarak çevirmen Olcay Geridönmez’in metni Almancadan Türkçeye çevirerek gerçekleştirdiği asıl tercüme eylemi ise dördüncü ve son katmanı oluşturmakta.

Ülkemizde de çok sevilen Avusturyalı yazar Heinz Janisch, okurlarını Gustav Klimt’in üç parçalık dev duvar resminde gezintiye çıkarmak için, resimde yer alan mavi kelebeği dile getirmeyi tercih etmiş. Işıltılı ve sembollerle dolu bu tabloda ressamın rehberliğinde dolaşan kelebek, dans eden kadın figüründe umut ve beklentiyi, kucaklaşan iki sevgili figüründe aşkı ve kavuşmayı, bekçi figüründe ise güven duygusunu görüyor. Altın yaldızlı dalların tepesine tünemiş kara şahinlerden ise hiç rahatsız olmuyor kelebek. Tam tersine, ressamın “ışığı seven gölgeyi bilir,” sözünü hatırlayarak onlara nazik davranıyor.

Döneminin muhafazakâr ve geleneksel sanat anlayışını reddeden Klimt gibi Sahar Bardaie de katı kurallar yerine kendine özgü bir üslupla, bu detaylarla dolu resmi çocuklar için sadeleştirerek yorumlarken, kaynak eserin özünü de aktarmayı başarıyor. Eserlerinde Mısır ve Bizans motiflerinden, hatta biyolojiden de esinlenen Klimt gibi, İran asıllı Bardaie de köşeli ve keskin hatlar ve yuvarlak, masalsı figürlerle zıtlıkları uyum içinde bir araya getirerek, hayat ağacı sembolünün temsil ettiği bir başka unsur olan dengeyi de sağlıyor.

Güneş Ağacı’na ilham olan Gustav Klimt’in kısa bir biyografisi ve “Hayat Ağacı” resmine dair kısa bilgilerle beraber eserin 3 sayfalık tam kopyası, bu yaldızlı bahçede gezmeye devam etmek isteyenler için kitaba eklenmiş. Güneş Ağacı, büyük bir sanat eserinin detaylı yollarına tek başına girip gördüklerini kendi dilleriyle yorumlamak isteyen her yaştan okur için çok güzel bir rehber.

1   Sanatçının bu eseri için hazırladığı taslakların orijinaline tümüyle uygun olarak restore edilip sergilendiği Viyana MAK Müzesi’nin desteğiyle.