“Saç”malamanın dayanılmaz hafifliği

Arjantüy, Saçara Çölü, Kuzey Amerikıl ve Singatüy. Tatile çıkan saçlar, aniden kel kalan babaya gittikleri yerlerden kartpostal göndermeyi ihmal etmiyor. O peşlerinden koştururken bize de saçmalama özgürlüğünün tadını çıkarmak kalıyor.

Bazen nefes almak isteriz. Bambaşka bir şey yapmanın hayalini kurarız. Hayali gerçeğe çevirmek  öyle kolay değil ama. Tekdüze yaşamımızın dışına çıkıp maceraya yelken açmanın çoğunlukla tek yolu vardır: Tatil. Ha deyince tatile de çıkılmıyor. Bir sürü koşulun yerine gelmesi, izinlerin alınması, bütçenin hesaplanması, kredilerin çekilmesi, ucuz biletlerin kovalanması ve daha neler neler gerekiyor. Uğraştınız, didindiniz, saçlarınızı süpürge ettiniz ama kovaladığınız tatil fırsatını hâlâ yakalayamadınız…

Aman dikkat! O saçlar isyan bayrağını çekip tek başına tatile çıkmaya kalkmasın. “Yok artık!” demeyin. Jörg Mühle bu konuda kitap bile yazmış: Babamın Saçları Tatile Çıktı.

Doğru tahmin ettiniz. Kafası dımdızlak kaldı o babanın. O da “Yok artık!” diye bağırdı. Çünkü başka insanlar yavaş yavaş kelleşip buna alışmaya zaman bulurken, o, bir sabah hiç beklenmedik anda saçlarının toplu hâlde firar edişine şahit oldu. Banyoda onları yakalamaya çalışıp gitmemeleri için yalvardı, tehditler savurdu; bunlar işe yaramayınca dua etti. Neler hissettiğini herhâlde en iyi, dökülmeyen her saç teli üzerine titreyip dökülen her saç telinin arkasından ağlayanlar anlayabilir.

Neyse ki bizim babamız ağlamıyor. Ne sandınız, öyle kolay pes edeceğini mi? Elbette hayır! Hikâyeyi, ister saçlarının peşinde panik içinde koştururken yaşadığı tüm aksilikler için geçerli bir bahanesi olan babanın nezdinde erkekleri inceden inceye tiye alan bir parodi olarak okuyun ister absürt bir macera kabul edin, siz dâhil kimsenin ağlamayacağı garanti.

Alman Gençlik Edebiyatı ödüllü Jörg Mühle, küçük okurlarını eğlendirip güldürmeyi çok iyi biliyor. Bunda, Almanya ve Fransa’da illüstrasyon alanında eğitim alan yazarın, karikatür tadındaki illüstrasyonlarının da payı büyük. Saçsız kalan babanın ve kovalamaca sırasında onun karşısına çıkan diğer insan ve hayvan figürlerinin beden dilleri başta olmak üzere, resimlerdeki ayrıntılar hikâyeye bambaşka bir dinamizm katıp mizah dozunu ikiye katlıyor.

Mühle, tıpkı hedef kitlesi çocuklar gibi oyun oynamaya bayılıyor. Bunu örneğin, doğumdan beri kahramanımıza eşlik eden -yüzmeyi öğrenirken, çarpım tablosunu ezberlerken, dişini çektirirken yanında olan- saçları tatile gönderirken ürettiği Arjantüy, Saçara Çölü, Kuzey Amerikıl ve Singatüy gibi sözcüklerle yapıyor. Tabii aslında Türkçeye cambazlık yaptıran, yazarın oyununa katılan çevirmen Olcay Mağden.

Sesleri, harfleri benzeyen, zıt ya da çift anlamlı sözcüklerden mizah üretmek küçük çocuklara dil sevgisi kazandırmanın ve edebiyatı sevdirmenin en kestirme yollarından biri. Çocuklar dil oyunlarına da saçmalamaya da her zaman varlar. Didaktik olmayan, kalıba sığmayan absürt (ki Türkçe karşılığı saçmadır) kurgular onları özellikle cezbeder. Tabii özgün ve eğlenceli olmaları şartıyla.

Hem yazar hem çizer olan Mühle’nin oyun aracı kalem olduğu için eğlence çizimlerde de sürüyor. Yerdeki çimenler, çiçek dükkanındaki kaktüsler, hayvanat bahçesindeki ayının postunda kalkmış sırt tüyleri, güneşin okları ve nihayetinde babanın başına yağan yağmur hepsi de tıpatıp babanın firar etmiş saçlarına benziyor. Metin resim dengesi, satır aralığı, punto büyüklüğü bağımsız okumaya yeni başlayan çocuklara uygun olduğu gibi, daha önceki sıkıcı okuma deneyimlerden olsa gerek kitapla arasına mesafe koyan, “okumayı sevmiyorum!” diye iddia eden çocukları yalancı çıkarmak için de birebir.

Yaşı kaç olursa olsun, herhangi bir fayda gütmeden okuyan ve okutan azınlığın aradığını bulup bulmayacağını söylemek daha güç. Sonuçta gülmek, kıkırdamak ya da pişmiş kelle gibi sırıtmak da bu asık suratlı gri dünyamızda fayda sınıfına giriyor. İstediğimiz zaman tatile çıkamıyorsak, gülebileceğimiz bir hikâyemiz olsun bari.

İyi ki alt metinde erkekliğin tiye alındığı bu çocuk kitabının sonu baba için mutlu bitiyor. Böylece çocuk yetişkin, her cinsiyetten birey bu ferah okuma serüveninin sonunda çılgın bir tatilden dönmüş gibi keyifli hissediyor.