“Bugünün çöpü, yarının hazinesidir.”
“Her şeyin küçüğü güzel,” derler. Tüm genellemeler gibi yanlışlanabilen, kural olmaktan uzak bir söz bu. Özellikle de sahip olduklarının çokluğuyla ve gösterişiyle övünmeye alışık yetişkinlerin gözünde pek bir hükmü yok bu sözün. Onların tercihi koca koca apartmanlar, büyük arabalar, yüzlerce katlı gökdelenler ve daha neler neler…
Öte yandan, çocuklar için belki de gerçekten “her şeyin küçüğü güzel”. Büyüklerin dünyasında hep “küçük” görülenlerin, kendilerinden ufak olanlara ayrı bir ilgi duyması, sevgiyle yaklaşması şaşırtıcı olmaz. Muhtemel bu yüzden, çocukların beğenisine sunulmuş pek çok sinema filminde, hikâye ve romanda; ama en çok da çizgi filmlerde, yetişkinlerin göremediği, ufak (ama çok ufak) canlılar başkahraman oluyorlar. Yetişkinlerin dünyasının saçmalıklarını faş edip, sorun her neyse hemen çözüveriyorlar. Her yaştan çocuklar da bu ufaklıklara bayılıyorlar.
Tindimler ve Çöp Adası da işte böylesi bir hikâye. Kitabın kahramanları çok ufak (öyle ufaklar ki gözden kaçırabilirsiniz) canlılar. Denizin ortasında, bir gemi enkazından ve çöplerden meydana getirdikleri bir adada yaşıyorlar. Uzun Bacaklılar’ın (Tindimler, biz insanlara böyle diyorlar) denize attıkları çöpleri geri dönüştürerek yaşamlarını sürdürüyorlar. Hatta bir sloganları bile var: “Bugünün çöpü, yarının hazinesidir.” Ancak bir gün başları plastik şişeler yüzünden derde giriyor. Yaşadıkları sorunu ve bu sorunla nasıl baş ettiklerini ise kitabı okuyarak öğrenebilirsiniz.
PARMAKLA GÖSTERMEDEN ANLATMAK
Kitap, yazar Sally Gardner ve illüstratör Lydia Corry işbirliğinde okura ulaşıyor. Aynı zamanda anne-kız olan ikili, geri dönüşüm ve doğayı koruma temasını işleyen sıcacık bir hikâye anlatmışlar bizlere.
İtiraf etmeliyim ki kitabı elime ilk aldığımda (ismini görüp arka kapak yazısını okuduktan sonra) zihnimin derinliklerinde alarmlar çalmaya başladı. Son yıllarda “doğayı koruyalım” diyen onca didaktik kitap okudum ki; acaba bu da onlardan biri mi diye korktum. İyi Kitap’ın sayfalarına da taşıdığımız kimi örneklerini okurlarımızın da hatırlayacağı bu didaktik metinlerden çokça var kitapçı raflarında.
Doğayı koruma ve geri dönüşüm, günümüzün popüler konularından. Pek çok yazar, kimi popüler olanın rüzgârından faydalanmak için kimi de (iyi niyetlerle) “çocuklara bir şeyler öğretmek” adına, bu konularda üretmek zorunda hissediyor kendini. Ama işte zorla güzellik olmadığı gibi, iyi edebiyat da olmuyor. Böylece ortaya didaktik, mekanik ve üstenci metinler çıkıyor.
Neyse ki Tindimler ve Çöp Adası, bu korkumu boşa çıkardı. Yazar, yaratıcı ve eğlenceli bir kurguyla, didaktizmin tuzaklarına düşmeden anlatabilmiş hikâyesini. Metninde, çocuklara ne “doğayı koruyun” demiş ne de “geri dönüşüm önemlidir”. “Denizleri kirletmek kötüdür” ya da “plastik büyük bir çevre sorunudur,” gibi cümleler de kurmamış. Tüm bu mesajlar olay örgüsü içinde, parmakla göstermeye ihtiyaç kalmadan, doğal bir şekilde belirmiş.
METİN VE RESİMLEME
Kitabın yalın ve akıcı dili (eseri dilimize kazandıran Tuğçe Özdeniz’in de hakkını teslim etmek gerek), çocuk okurun hikâyeye kapılıp gitmesini sağlayacak önemli bir artı. Gardner hikâyesini 15 bölümde anlatmış okuruna. Her bölümün girişine, bölümün içeriğine dair kısa açıklamalar eklemiş. Yazarın bu tercihinin de metin takibini kolaylaştıran bir faktör olduğu söylenebilir.
Lydia Corry’nin siyah beyaz çizimlerinin de yazarın yaratmak istediği Tindim dünyasını iyi betimlediğini söylemem gerek. Kahramanları, mekânları, olay akışlarını detaylı ve çoşkulu bir sıcaklık içinde resmetmeyi başarmış Corry. Yayımcının font seçimi (ve font büyüklüğü tercihi de) okunurluğu rahatlatan diğer etmenler. İç kapaklara basılmış renkli “Çöp Adası” haritası ve son sayfada verilen geri dönüşüm önerileri de kitaba renk katan ayrıntılar olmuş.
Kitabın kurgusu, dili, üslubu, çizimleri ve grafik tercihleri bir yana, yazarın Tindim dünyasını okura aktarırken kurduğu dil ayrıca dikkat çekici. Kahramanların isimleri, topladıkları atıklarla yarattıkları, birbirleriyle ilişkileri, hatta haftanın günlerine verdikleri isimler bile hikâyenin ruhuna uygun yaratıcılıkta. Uzun sözün kısası çocukların okumaktan zevk alacakları bir kitap Tindimler ve Çöp Adası.
Sally Gardner
Resimleyen: Lydia Corry
Türkçeleştiren: Tuğçe Özdeniz
Editör: Seda Ateş
Can Çocuk Yayınları, 144 sayfa
