62’den tavşan m’den kuş çizmesinler diye…

62’den tavşan m’den kuş çizmesinler diye…

Şiirsel TAŞ

Bir çocuğa neyi nasıl çizebileceğini öğretebilir misiniz ya da sanatçıyla sanatı, insanla yapıtı arasındaki ilişkiyi çözümlemesi konusunda yol gösterebilir misiniz! Neyse ki bu işi yapmaya soyunan, çocuklar için sanat kitapları var. Bu ay, onlardan bazılarına göz attık.

12 yaşında Rafaël gibi çizebiliyordum ama bir çocuk gibi çizebilmek için bir ömür harcadım.
Pablo Picasso

Son bir aydır, beni çok güldürdüğü için her fırsatta anlattığım bir anekdotla başlayayım söze. Sekiz yaşındaki genç ressam, annesine yaptığı resmi gösterir: Bir kedi ve kediden çıkan düşünce balonları… Düşünce balonlarından birinde bir kutu (genç ressam bunun bir kutu kedi maması olduğunu açıklar), birinde fare, bir başkasında balık, bir diğerinde kuş ve sonuncusunda da bir tavşan resmi vardır. Sözün özü, bu obur kedinin aklından envai çeşit leziz yiyecek geçmektedir. Garip olan şu ki, düşünce balonundaki tavşanın üstünde 28 yazmaktadır. Buna pek anlam veremeyen anne, çocuğuna 28’in ne anlama geldiğini sorar. Aldığı yanıt şu olur: “28 tavşanı çizdim anne!” Belleğini şöyle bir yoklayan anne, hayatının bir döneminde ‘62 tavşanı’ diye bir ‘tavşan çizim tekniği’ öğrenmiş olduğunu anımsayınca gülümser. Besbelli birilerinden duymuş olduğu 62’yi 28 olarak anımsayan küçük ressam, bu sayının şeklinden bir tavşan türetemeyince, çareyi tavşan çizip üstüne 28 yazmakta bulmuştur. Anne 62 tavşanını anlatınca, çocuk da gülmeye başlar ve annesinden o tavşanın nasıl çizildiğini göstermesini ister. Hain anne bu isteği geri çevirir, çünkü çocuğunun kendi gibi 62 tavşanından başka tavşan çizemeyen bir erişkin haline gelmesini istemez.

YAŞAMIN DÜŞLERİNDE
Evet, 62 tavşanları ne yazık ki çocukların görsel yaratıcılık tarlasındaki bütün yeşillikleri kemiren zararlılardır (diğer bütün tavşanları tenzih ederim). Böyle bir hayvan daha var hepimizin bildiği: Yayvan ‘m’ kuşları. Hani şu uzak gökyüzünde uçan, ‘m’nin bacaklarını iki yana çekerek çizmeye alışkın olduğumuz kuşlar.

Çocukları 62 tavşanlarıyla ‘m’ kuşlarının eline bırakmasak…

Üç kitaplık bir dizi olan Düşle ve Çiz (Doğan Egmont Yayınları) ve Özlem Şekercioğlu Lesport tarafından hazırlanmış olan Aliş’in Bir Günü (Enkidu Yayınları), çocukları klasik boyama kitaplarından farklı olarak, resimde eksik olan öğeleri bulup, hayal gücü ona nasıl tamamlaması gerektiğini söylüyorsa öyle tamamlayıp boyayabileceği farklı kompozisyonlar sunuyor. Japon çocuk kitabı yazar ve çizeri Taro Gami’nin tekniğinden yararlanarak hazırlanmış olan bu kitapların en önemli katkısı, “aman kenarlardan taşırmadan boyamayı öğrensin” endişesiyle zamanında hepimizin eline tutuşturulmuş olan boyama kitaplarına çok daha yaratıcı bir alternatif üretmesi.

Bir çocuğa neyi nasıl çizeceğini göstermek oldum olası çok itici bir düşünce gibi gelmiştir bana. Kaldı ki, 62 tavşan dışında başarılı bir çizim örneği sergileyemediğimden, istesem de bu konuda ‘öğreten kişi’ olmam mümkün değil. Rosa M. Curto tarafından hazırlanmış olan Çocuklar İçin Çizim Teknikleri (Mavibulut Yayıncılık) sanırım yalnızca çocuklar için değil, benim gibi erişkinler için de sevilesi bir kitap. Her ne kadar ilk başta, itici geldiğini düşündüğüm ‘neyin nasıl çizileceği’ni öğretiyormuş gibi gözükse de, kitabın çok önemli bir işlevi var. Öncelikle, çocukların karşılaştıkları ayrıntılı, karmaşık çizimlerin temelinde, aslında gayet yalın eğrilerle doğruların ve geometrik şekillerin yattığını görmelerini sağlıyor. Kolaydan zora, yalından karmaşığa uzanan yolculukta, hayvanlar, bitkiler, mekânlar, masal kahramanları, yüz ve insan vücudu çizimleri aşamalı olarak gösteriliyor. Böylelikle bir yaprağın nasıl çizileceğinden çok, yapraktaki elipsi, daireyi, üçgeni, beşgeni nasıl göreceğimizi anlatıyor bize kitap. Eskizden resmin ayrıntısına uzanan yolda kılavuzluk ederken, bir yandan da renk ve desen konusunda temel bilgileri veriyor. Şunu söylersek hiç de abartmış olmayız: İnsanda kaleme kâğıda sarılıp çizme isteği uyandıran bir kitap bu.

Çocuklar İçin Sanat Kitabı, (Yapı Endüstri Merkezi Yayınları) çocuğun görsel yaşamına zenginlik katabilecek, resim, fotoğraf, heykel gibi farklı alanlardan sanat eserleriyle tanışmasını sağlayan alışılmışın dışında bir kitap. Alışılmışın dışında çünkü klasik resim sanatından örneklerin yanı sıra çağdaş sanattan geniş çeşitlilikte örneklere de yer veriyor. Böylece Mona Lisa ile canlı heykeller Gilbert ve George’u, Bridget Riley’nin optik yanılsama yaratan hareketli resimleriyle Jeff
Koons’un çiçeklerden yaptığı 11.5 metre yükseklikteki köpek heykelini, Andy Warhol’un Marilyn Monroe portreleriyle Giacometti’nin çubuk figürlerini aynı kitapta bulabiliyorsunuz.

ADIM ADIM SANAT
İlk Sanat Kitabım (Doğan Egmont Yayıncılık) ve Sanat Hazineleri (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) ise ünlü eserlerden yola çıkarak, çocukların kendi eserlerini yaratmak için kullanabilecekleri teknikler ve malzemeler konusunda yol gösteriyor. İlk Sanat Kitabım’ın en önemli özelliği, sanatçılardan ya da eserlerden değil, temalardan yola çıkması. Yüzler, Hayvanlar, Öyküler, Hava, Çiçekler, Mekânlar ve Desenler başlıklı bölümlerden oluşan kitap, tam da bu yüzden okul öncesi dönemden itibaren başvurulabilecek gerçek bir ilk sanat kitabı olma özelliğini taşıyor. Sözgelimi, hayvanlar temalı bölümde Rousseau’nun egzotik
ormanındaki maymunlar, eski Mısır kökenli suaygırı heykeli, Brugehel’in betimlediği Nuh’un Gemisi, Edward Lear’in İhtiyar Foss adlı kedisinin karikatürleriyle
tanışıyor, hemen ardından ellerimizi boyaya batırıp, az sonra bir orman kuşunun kanatlarına dönüşecek olan el baskısına geçiyoruz.

YARATICI RENKLER
Salyangoz Yayınları’nın Sanata İlk Adımlar serisine ait üç kitap (Van Gogh’un Sihirli Dünyası, Dali’nin Sihirli Dünyası, Picasso’nun Sihirli Dünyası), çocukları üç yaratıcı dehanın yaşamı ve eserleriyle tanıştırıyor. Sanatçının eserleri, bu eserlerdeki detaylar ve sanatçının yaşamıyla sanatı arasındaki bağlantıdan hareket ederek hazırlanan bu tür kitapların, çocuğu analitik yaklaşıma hazırlamadaki katkısı önemli. Böylece Picasso’nun hüzün dönemi olan mavi dönemin ve onu izleyen pembe dönemin, kübist dönemin, kendi tarzına ulaşana kadar geçirdiği bütün aşamaların izlerini eserlerin ayrıntılarında sürebiliyorsunuz. Üstelik bir
sanat eserine bakıp “ne kadar da güzelmiş!” demenin ötesinde, sanatçıyla sanatı, insanla yapıtı arasındaki ilişkiyi çözümlemenin, bir sanat eserinin arkaplanını
okumanın ilk adımlarını da atmış oluyorsunuz. Her üç kitabın da arkasında sanatçıların geçtiği sanatsal aşamaları kronolojik olarak sıralayan bir sayfa, terimler sözlüğü ve çocuğun gerçekleştirebileceği etkinliklere ayrılmış bir bölüm var.

Sakıp Sabancı Müzesi çocuk eğitim programları kapsamında hazırlanan kitaplar da bu gruptaki yayınlar arasında dikkat çekiyor. Şimdiye kadar müzede düzenlenmiş sergilere paralel olarak hazırlanan Ben Rodin, Ben Picasso ve Ben Dali’de Cem Kızıltuğ’un çizimleriyle başarılı bir grafik anlatım göze çarpıyor. Şüphesiz bu yayınlar, çocuğa sergiyi görme şansı da verildiği zaman gerçek anlamda amacına ulaşmış oluyor.