Karikatürün serüveni

“Karikatür, çizildiği ilk günden bu güne savaşa karşı barışı, şiddete karşı hoşgörüyü, ezene karşı ezileni, adaletsizliğe karşı da hukuku el üstünde tutmuştur. Bu yüzden karikatür, toplumun vicdanıdır.”

Yazan: Hasret Özdemir

Çocuğunuza sanatı nasıl anlatıyor, öğretiyorsunuz? Hangi kaynaklardan, nasıl yararlanıyorsunuz? Diyelim ki çocuğunuz yetenekli, bunu nasıl anlayıp, ona ışık tutabilirsiniz? Hevesini kırmadan, onu kalıplar içine sokmadan, yaratıcılığını nasıl besleyip, merakını derinleştirebilirsiniz?
Bunlar ve benzeri pek çok sorunun cevabını kitaplarda bulmak mümkün. Avrupa’da hemen hemen tüm kitapçılarda, erken ve geç dönem çocukluğa yönelik çok geniş çeşitlilikte sanat kitapları mevcut. Bu kitaplar bazen bir sanatın ana hatlarını, bazen de sadece özel bir alanı anlatmak için kullanılıyor. Örneğin; “Resim” ya da “Picasso çocukken nasıl resim yapardı?” gibi. Son yıllarda ülkemizde de çocuklara yönelik kitaplar çeşitlendi, aileler bilinçlendi, dolayısıyla sanat kitapları da eskiye nazaran rafları daha çok dolduruyor. Karikatüre meraklı çocuklar ve büyükler için hazırlanmış olan Çizginin Çizgisi de bu kitaplardan biri. Ödüllü sanatçı Hicabi Demirci’nin yazıp resimlediği bu değerli kaynak kitap, Desen Yayınları tarafından geçtiğimiz Ağustos ayında basılmış.
Karikatürü dört bölümde inceleyen bu kitapta; “Karikatürde Yöntemler”, “Genel Hatlarıyla Karikatür Tarihimiz”, “Mizahi Anlatımın Özellikleri” ve “Karikatürde Kavramlar ve Görsel Yorumlama” başlıklarına yer verilmiş. Küçük bir çocuğun, bir gazetede karikatürist olarak çalışan bir ustanın yanına gitmesiyle başlayan kitap, yavaş yavaş karikatürün teknik ve entelektüel zeminini ele alarak ilerliyor. Aynı zamanda mizahın olumlu yönleri, çocukların psikolojik gelişimine katkıları da anlatılıyor.
Karikatür tarihimizin ele alındığı sayfalar, aslında bu alanda ne kadar az şey bildiğimizi gözler önüne seriyor. Örneğin ilk kadın karikatüristimiz Selma Emiroğlu’nun, 1943 yılında Amcabey dergisinde karikatürleri yayınlandığında henüz 16 yaşında olması ya da ilk gülmece dergimizin 1870 yılında yayınlanan Diyojen olduğu gibi. Demirci, bu bilgileri verirken çok değerli karikatür ustalarımız Cemil Cem, Cemal Nadir, Turhan Selçuk ve Oğuz Aral’ı da çocuklarla tanıştırıyor.
Teorik bilgileri, çocuk seviyesine indirerek çok başarılı ele alıyor Hicabi Demirci. Tekniğin yanı sıra, çocukların ipuçlarıyla adım adım çizimler yapabilecekleri sayfalar da kitapta bulunuyor. Kitap, çocukların konu sıkıntısı çekmemeleri adına, organ bağışı, insan hakları, çevre kirliliği, obezite gibi konularda bilgiler vererek, bu konular üzerine karikatür çizmeleri için onları teşvik ediyor. Yanı sıra, buldukları fikirleri geliştirebilecekleri sorular sormalarını da öğretiyor.
Son bölümde ise “Karikatürde Kavramlar ve Görsel Yorumlama” üzerinde duruluyor. Hiciv, nükte, taşlama, parodi gibi sözcüklerin anlamı verilerek, karikatürde kullanımları anlatılıyor. Kitabın kapanışını yapan, Hicabi Demirci’nin çeşitli konular üzerine çizdiği karikatürleri oluyor. Bu karikatürler hem örneklerle bir genel tekrar yapma şansı veriyor hem de mizahın gücüyle güldürürken düşündürüyor.
Çizginin Çizgisi sadece karikatüre meraklı çocuklar için değil, çocukları bu alanda desteklemek isteyen aileler ve öğretmenler için de bulunmaz bir rehber kitap. Okumanıza, üzerinde düşünüp, uygulama ve yorum yapmanıza fırsat veriyor.
Mizahın toplumlar üzerinde yaratacağı genişlik, hoşgörü ve gülümsemeyi çok iyi anlayıp, hayatımıza dâhil etmek zorunda olduğumuz bir coğrafyada yaşıyoruz. Çocuklarımıza, neresinden bakarsam bu olayı ya da acıyı daha da hafifletebilirim, olumsuz bir durumu eleştirel olarak nasıl olumlu ve esprili hâle getirebilirim, bu gergin havayı nasıl dağıtabilirim sorularını sordurtup, mizahi bir bakış açısı kazandırmamız gerekiyor. İnanıyorum ki önce kendisiyle alay edebilen, eksiklerini görebilen, beraber gülebilen, eleştiri kaldırabilen çocuklar toplumuza barış ve huzur getirecektir.