Başkası olma, kendin ol!

Özgünlüğü kutlayan, özgürlüğü kutsayan, özgüveni besleyen, “kendi olmayı” teşvik eden çocuk kitaplarının artması memnuniyet verici! Biri Kanada diğeri İran kökenli, oldukça farklı coğrafyalardan gelen böyle iki kitabın, her yaştan okura esin verebilecek güçte iki karakteriyle tanışın!

Didem ÜNAL

Aslında anahtar, “kendin gibi olabilmek” te. Kendin gibi olmaktan, bunu dışarıya yansıtmaktan korkmamakta… Toplum aynılaştırmaya çalışır; mesele kendin olmak için direnebilmekte! Önce kendini keşfetmek, sonra kendini yaşamaktan bahsediyoruz. Mış Gibi ve Nefise Nine de bundan bahsediyor. İşin güzel tarafı, Mış Gibi’de bir çocuk, Nefise Nine’de ise bir nine bunu yapıyor, kendini gerçekleştiriyor. Birey olmanın da yolu tam buradan geçiyor. Mış Gibi’nin Ramon’u resim yapmayı çok seviyor, hemen her çocuk gibi. O büyük bir zevkle, kendince çizerken ağabeyi gelip, kâğıttakilere bakıp, üstüne üstlük bir de kahkahalarla gülerek “Bu ne!?” diye sormasın mı! Bütün şevki kırılır Ramon’un. O andan itibaren yaptıklarına artık ağabeyinin, yani başkalarının “eleştiren” gözlerinden bakmaya başladığını sezeriz. Üzüntü ve öfkeyle kâğıtları buruşturup atar, artık bir türlü “güzel” (!) çizemez; nihayet pes eder: Bitti! Oysa Ramon’un buruşturup attığı çizimleri kız kardeşi Marisol gizlice gelip toplamaktadır. En son seferinde yakalanır ve hızla odasına kaçar; Ramon kız kardeşinin peşinden onun odasına girdiğinde afallar, çünkü odanın her yerine, adeta bir sergi gibi, kendi resimleri yapıştırılmıştır! Ramon, Marisol’un “Bu en sevdiklerimden biri…” dediği vazoya bakıp kırgın kırgın, “Vazodaki çiçekleri çizmek istemiştim, ama beceremedim,” der. Marisol o anda ufuk açıcı cümlesini söyler: “Evet, vazoyMUŞ GİBİ”. Bu sözlerle Ramon birden ayılır; her şeyi olduğu gibi değil, kendi algıladığı gibi çizmeye başlar! Çizdikçe açılır, kendi tarzını ve kendini bulur. Kitap aslında sanatın bir tarifine, özgün-özgür-özgüvenli birey olabilmeye, yaratıcılığın cesaretle ve çalışmayla olan ilgisine yaptığı ince vurgularla son buluyor. Kitap, eleştirilerden ötürü yılgınlığa kapılıp “kendini ve duygularını ıskalama” riskinden söz ediyor ki bu endişeyle sinip, kendinden ve yaptıklarından vazgeçen, kendisine ve ortaya koyduklarına daima başkalarının gözünden bakarak yaşayan, özgüveni eksilmiş ne kadar çok yetişkin var çevremizde! Ramon bu eşiği atlayarak, yaşıtlarına da yetişkinlere de bir şey anlatıyor aslında! Kitabın hem yazarı hem çizeri olan Kanadalı Peter H. Reynolds, alanının önde gelen, enerjisi yüksek sanatçılarından. Nokta adlı eseri de yine Altın Kitaplar tarafından Türkçeye kazandırılmıştı. Bu serinin ikinci kitabı olarak tasarladığı Mış Gibi’nin film versiyonunun da 2006’da Amerikan Kütüphaneciler Derneği’nin “Çocuklar İçin En Seçkin Video Ödülü”nü aldığını belirtelim. Kitapla ilgili akla takılabilecek tek soru, tamamen Türkçeye özel bir durumla ilgili… “Mış gibi yapmak”, kalıplaşarak dilimize çoktan olumsuz bir anlamla girmiş bulunuyor. Öyle olmayan duyguyu öyleymiş gibi yansıtmak adına “samimiyetsiz” bir duruma işaret eden bir ifade olarak kullanılıyor. Dil bu, koyduğun yerde durmuyor ya. Aslında kitabın adını tam verebilecek tek karşılık, bu kalıbın farklı kullanımının yarattığı duyguyla hafif sendeliyor. Ramon “mış gibi” çizip “mış gibi” yazarken kitabın sonunda artık “mış gibi yaşamaya” başlıyor çünkü. Yine de dilin dolambaçlı yolları kitabın naif ihtişamına gölge düşürmüyor.

KİM NE DERSE DESİN!

Ramon’un geçtiği yollardan belki yıllar önce geçmiş bir nine ile tanışıyoruz Nefise Nine’de. Ramon’un kaygılarının nine karşılığı “Aman el âlem ne der?” olsa gerek. Nefise Nine’nin neyse ki hiç böyle bir derdi yok. Görüp görülebilecek en yaşam dolu, hareketli büyükanne o! Küçük Macit’in ninesi güne sabah sporuyla zıplayarak başlayan, vitamin kürüyle enerjisini alan, tablolarını kendi kullandığı Vosvos’unun arkasına atıp galeriye götüren, eskici dükkânlarındaki hurdaları değerlendirerek yaratıcı gücüyle onlara yeniden hayat veren bir “süper büyükanne”! Ramon’la ortak noktaları ise Nefise Nine’nin de ressam olması. Yaratıcı gücün, sanatın verdiği yüksek motivasyon, (Ramon’un yaşadığının başka bir biçimi) toplumsal yargılara, “yaşına başına bakmadan” şeklindeki olası eleştirilere kulak asmadan, rengârenk giyinip rengârenk yaşayan nine karakterinde karşımıza çıkıyor. Kendinden eminliği ve yaşama sevinci koşut görünen Nefise Nine, Macit’le geçirdiği bir günde aslında yaşama sıkı sıkıya bağlı insanların da bir tarifini veriyor: Espri, hareket, sağlıklı beslenme, cesaret, üretkenlik ve yaratıcılık. Bütün bunları, babası ve annesinin işleri olması nedeniyle Macit’in büyükannesiyle geçirdiği bir tam günün sonunda, onun gözlerinden görerek öğreniyoruz.Nefise Nine, Arapçanın önde gelen çocuk ve ilkgençlik kitapları yazarı Tagrid en‐Neccar’ın kaleminden çıkma. “Kitabi Ödülü”ne layık görülmüş olan eserde neşeli karakterler Maya Fedavi’nin çizgileriyle hayat buluyor. Asıl anahtar korkmadan, kim ne derse desin yılmadan “kendin olabilmekte” demiştik ya, 7 yaşındaki Ramon’un da 70 yaşındaki Nefise Nine’nin de başardığı bu işte. Küçüklere de büyüklere de esin verebilecek güçte iki karakter, iki kitap, iki farklı ülkeden ve kültürden gelip insanın birey olmasındaki düğümü birlikte çözüyor.