İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Öncü kadınlarla birlikte direniş saflarına!

Bugün çoğunlukla üzerinde bile durulmayan oy verme hakkının, uğruna canlar verilmiş upuzun bir mücadeleye dayandığını hatırlamak, insanı, önünde hazır bulduğu ve geçmişini hiç sorgulamadığı pek çok farklı konuyu da araştırmaya teşvik ediyor.

Yazan: Karin Karakaşlı

Grafik romanlar, kurgu olsun gerçek olsun dramatik olayları gözde canlandırılır hale getirdiği için özel bir okur kitlesine sahip. Günümüzde, özgeçmiş hikâyelerinden sevilen klasiklere pek çok konunun grafik roman olarak tasarlanıyor oluşu da bu taleple doğrudan ilgili. Şimdi kıymetli bir kitap seçeneği daha var. Mary Talbot’un yazdığı, Bryan Talbot’un resimlediği Bir Direniş Hikâyesi Öncü Kadınlar, Desen Yayınları etiketiyle yayımlandı. 2015’te Madrid Kitapçılar Birliği tarafından “Yılın En İyi Grafik Romanı” seçilen Öncü Kadınlar, Türkiye’de bu konuda yayımlanmış ilk grafik roman olma özelliğini de taşıyor.

Süfrajet hareketinin mücadelesi
Öncü Kadınlar, 20. yüzyıl başında, İngiltere’de her sınıftan kadının giriştiği oy kullanma hakkı mücadelesine, yaygın ismiyle Süfrajet (Suffragette) hareketine odaklanıyor. Bugün çoğunlukla üzerinde bile durulmayan oy verme hakkının, uğruna canlar verilmiş upuzun bir mücadeleye dayandığını hatırlamak, insanı, önünde hazır bulduğu ve geçmişini hiç sorgulamadığı pek çok farklı konuyu da araştırmaya teşvik ediyor. Kitabın neredeyse gayri resmi verdiği bir terbiye diyebiliriz buna.
Kitap aynı zamanda feminizm tarihi açısından önemli bir kilometre taşı olan Süfrajet hareketinin, kadına oy hakkı dışında, eşit çalışma koşulları ve toplumsal cinsiyet normlarının, onları besleyen geleneklerin, muhafazakâr politikaların değişmesi için verdiği büyük mücadeleyi gözler önüne seriyor. Tarihsel olay ve gerçek karakterleri, kurgu hikâye ve kişiliklerle harmanlayan roman, okuru apayrı bir zaman ve mekâna ışınlama konusunda oldukça başarılı.
Sally Heathcote: Suffragette başlıklı İngilizce orijinalinden Türkçeye kazandırılan kitapta çevirmen olarak Damla Kellecioğlu’nun, editörlükte Şirin Etik’in, grafik uygulamada da Aynur Sarıbüyük’ün emeği var. Bryan Talbot’nun çizimlerini, anlatıda da önemli yere sahip olan Kadınların Sosyal ve Politik Birliği’nin (Women’s Social and Political Union – WSPU) resmi renkleri olan yeşil, beyaz, mor başta olmak üzere farklı tonlarla renklendiren Kate Charlesworth, anlatının gücünü arttırırken, akışı monotonluktan kurtarıyor.
Zamanda ileri geri giden bir kurguya sahip olan grafik roman, 1906’dan 1963’e uzanan bir zaman dilimine yoğunlaşarak okuru Britanya’nın dört bir yanında oy kullanma hakkını elde etmek için kampanyalar düzenleyen farklı sınıflardan kadınların mücadelesiyle tanıştırıyor. Kitabın kurgu kahramanı Sally Heathcote, o sırada kadın hareketinin liderlerinden, WSPU’nun kurucusu Emmeline Pankhurst’un evinde hizmetçi olarak çalışmaktadır. Kimsesiz bir kız olarak “çalışma evi”nde başlayan zorlu hayatına sonrasında terzi olarak devam eder. İşçi sınıfının temsilcisi bu genç kadın dönemin gerçek ve önemli kişilikleri Emmeline Pankhurst, Christabel Pankhurst, Emily Davison, Emmeline Pethick-Lawrence eşliğinde insan onuruna yaraşır, eşit ve adil bir hayat için mücadeleye girişecektir.

Açlık grevleri ve zorla besleme
Dilekçeler ve barışçıl pankartlar yazarak başlayan süreç, hükümetin kadınların taleplerini ısrarla görmezden gelmesi üzerine toplantıların basılması, vitrinlerin taşlanması, kamusal binalara bombalı saldırılar noktasına gelir. Romanda da yer verildiği üzere taleplerin görünürlüğü adına 1913’te Emily Davison protesto amacıyla kendini, Kral V. George’un atının önüne atarak hayatını kaybeder.
Sally’nin peşi sıra bu zorlu dönemde ilerlerken eylemcilerin nasıl bir polis şiddetiyle ve erkek kalabalıklarının zorbalığıyla karşılaştığına tanıklık ediyoruz. Tutuklanıp cezaevine giren eylemci kadınlar, siyasi suçluların koğuşlarında kalabilmek için açlık grevi yapıyor ve sistematik bir işkence halini alan, ülkemizde de sıklıkla tartışılan zorla besleme uygulamasına maruz kalıyor.
“Mahkûmların Sağlık Sorunları Nedeniyle Süreli Salıverilmesi” yasa tasarısına “Kedi-Fare Yasası” adını veren ve beş kez salıverilip yeniden zorla beslemeye tâbi tutulan Fred Pethic-Lawrence ile Sally’nin sonradan evlendiği ve I. Dünya Savaşı’nda kaybettiği yoldaşı Arthur, anlatının biri gerçek diğeri kurgusal “olumlu” erkekleri olarak dikkat çekiyor.

I. Dünya Savaşı dönemeci
Kitabın başlarında gerek çok fazla kadın karakterin ortaya çıkışı ve zamandaki sıçralamalar gerekse çizimlerde kızıl saçları renklendirilmiş Sally dışında hepsinin ilk bakışta birbirini andırması, takibi zorlaştırıyor. Buna diyalogların yer yer kopuk ve soğuk tınlayışını da eklemek gerek. İlk kitabı Dotter of Her Father’s Eyes ve The Red Virgin and The Vision of Utopia da dahil olmak üzere grafik roman türünde deneyimiyle dikkat çeken Mary Talbot, bu sıkıntıları bir nebze olsun bertaraf etmek üzere kitabın sonuna ayrıntılı tarihi notlar, zaman tüneli ve kaynakça bölümü eklemiş.
Kitabın diğer bir etkileyici yanı da ideolojik ve siyasi görüş ayrılıkları sonrasında süfrajet hareketi içerisindeki yol ayrımını da içermesi. Emmeline Pankhurst ve kızı Christabel, savaş arifesinde askere alma ve cephane sağlama kampanyalarına yoğunlaşıp tamamen militarist bir çizgiye kayarken diğer kızlar Sylvia ve Adela barış savunucusu olmuş, Pethick-Lawrence çifti de oy hakkının yanı sıra barış kampanyalarının yanında yer almıştı.
Bir hak mücadelesini, o zamana ve mekâna yolculuk ederek yaşamak isteyenler için Öncü Kadınlar, eşsiz bir deneyim sunuyor.

 

 

 

Bir Direniş Hikâyesi Öncü Kadınlar Mary Talbot Resimleyen: Bryan Talbot Türkçeleştiren: Damla Kellecioğlu Desen Yayınları, 192 sayfa
Bir Direniş Hikâyesi
Öncü Kadınlar
Mary Talbot
Resimleyen: Bryan Talbot
Türkçeleştiren: Damla Kellecioğlu
Desen Yayınları, 192 sayfa
Show More