“Çizmek konuşmaktan
daha kolay”
Söyleşi: Elif Şahin Hamidi
Çok küçük yaşlardan beri çiziyor ve boyuyorsunuz. Ortaokul yıllarında ilk karikatürünüz bir dergide yayınlanıyor. Lisede ise Gırgır’ın sayfalarında… Kendi potansiyelinizi keşfettiğiniz ilk zamanlardan ve kendinizi gerçekleştirme ve geliştirme sürecinden bahseder misiniz?
En başından beri kendimi ifade etmek için çizmek, konuşmaktan daha kolay geldi. İlkokul zamanında mizah dergileriyle tanışınca tam olarak ne çizmek istediğimi keşfettim. Lise yıllarında dergilerin çizdiklerimi yayınlanması ve üstüne de para vermeleriyle mesleğimin bu olması gerektiğini düşünüp Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü’ne girdim. Aklım grafikte değildi ama o zaman karikatür ve illüstrasyona en yakın bölüm grafik bölümüydü. Üniversite zamanında dergilere dışarıdan çizmeye devam ettim, yarışmalarda dereceler aldım. Gelecek planım, yayınevi ve dergilerin çok olduğu İstanbul’a yerleşip çizmeye devam etmekti. Ajansların, dergilerin, yayınevlerinin kollarını açmış benim İstanbul’a gelmemi beklediklerinden emindim. Beklemiyorlarmış. Başlangıçta küçük, sıkıcı işler aldım. O günden bu yana 30 yıl geçti. 30 yıl öncekine göre daha keyif aldığım projelerde çalışma lüksüm var. İstanbul’dan da ayrıldım. Çalışmalarıma yedi yıldır Dalyan’dan devam ediyorum.
Çocukken okuduğunuz resimli kitapların, çizgi romanların nasıl bir etkisi, katkısı oldu çizerliğinize? Geçmişten bugüne etkilendiğiniz, örnek aldığınız, takip ettiğiniz, ilham aldığınız çizerler, sanatçılar; beslendiğiniz kaynaklar neler?
Komik resimler çizmeyi seviyordum. Sonra mizah dergileriyle tanışınca çizdiğim şeylerin karikatür olduğunu ve tarama ucu, çini mürekkebiyle yapıldığını, gereksiz taramalardan kaçınmam gerektiğini öğrendim. Oğuz Aral’la hiç tanışmadım ama çoğu şeyi bana Gırgır aracılığıyla o öğretti. Sonra yarışmalarla birlikte karikatürlerin dergi ve gazetedekilerden ibaret olmadığını anladım. Yurtdışındaki çizerlerin neler çizdiğini görme fırsatım oldu. Mikhail Zlatkovsky, Igor Smirnov, Adolf Born, Roland Topor gibi ustaların çizgileriyle tanıştım. Son zamanlarda Nft’nin hayatıma girmesiyle karşıma yeni bir illüstrasyon anlayışı çıktı. Öğrenmeye devam ediyorum.
Dergiler ve yarışmalar, tıpkı yazarlar için olduğu gibi çizerler için de büyük bir önem taşıyor. Çizgileri dergi sayfalarında boy göstermiş, ulusal ve uluslararası yarışmalarda ödüller almış bir illüstratör olarak, çizerlerin yolculuğunda dergilerin/mizah dergilerinin, yarışmaların yeri ve önemi üzerine neler söylersiniz?
Dergiler, yarışmalar, kitaplar çizerin daha geniş kitlelere ulaşması için iyi yollar. Çabanızın karşılık bulduğunu görmek de sizi daha çok çizmeye teşvik ediyor. Ama yine de bunlar sizin ne kadar iyi çizer olduğunuzu belirleyebilecek kıstaslar değil. Çünkü sanat ölçülebilir ve kesin doğruları olan bir kavram değil.
Mizah, çocuk edebiyatının önemli unsurlarından biri. Görsel iletişimde bir anlatım yolu olarak grafik mizahın çocuk kitaplarındaki ve çocuklar üzerindeki etkisi, rolü üzerine nedir?
Grafik mizah hayatı, olayları yorumlamanın güzel bir yolu. Anlatmak istediğini, izleyene bir çırpıda vermez. İzleyeni düşünmeye, yorumlamaya zorlar. Çizen için de izleyen için de bir hayal gücü egzersizidir. Hayal gücü, sadece çocuklar için değil, yetişkinler için de yoldaki engelleri aşmak için iyi bir rehber.
Karikatür çizerek yola çıktınız, grafik tasarım okudunuz, çocuk kitaplarını resimlemeye koyuldunuz, çizgi romanlara imza attınız, sergiler açtınız. Çocuk kitapları için illüstrasyon yapmanın dergiler, sergiler, ticari işler için illüstrasyon yapmaktan ya da karikatür ve çizgi romandan ayrıştığı noktalar neler?
Çocuklarla iletişim kurmanın getirdiği sorumluluklar var. Her söylediğiniz cümle, her davranışınız onun hayatını biçimlendirmesinde rol oynuyor. Çocuklar için çizerken de aynı şey geçerli. Çizim tarzı konusu var bir de. Çocukların algılayışları da yetişkinlerden farklı. Bir metni resimlerken onların ilgisini ayakta tutabilecek, hayal kurmasına engel olmayacak yollar aramak zorundasınız.
İçinizdeki çocukla aranız nasıl? Çizerken nasıl bir iletişiminiz var içinizdeki çocukla, neler fısıldıyor size?
Gayet iyi, eğleniyoruz birlikte. Çocuklar için çizerken çok konuşuyor.
İçinde yaşadığımız dijital çağ, aynı zamanda hız ve görsellik çağı. Söz konusu çocuk ve çocuk kitapları olduğunda bu çağ, çizerlere neler dayatıyor, ne gibi avantajlar ve dezavantajlar sunuyor? Çocukların ekranlara bağımlı olduğu bu çağda, resimli kitaplar çocukların kitapla bağ kurmasında etkili mi sizce?
Kitapların karşısında ciddi bir rakip var. Dijital çağ her şeyi kolay ulaşılabilir ve kolay tüketilir kılıyor. Oyun sektörü çocukları ekran başına bağlayacak oyunların peşinde. Çocukları bu değişimden uzak tutmak gerçekçi olmaz. Kitaplar da çizerler de çocuklara ulaşabilmek için bu değişime ayak uydurmak zorunda. Kitaplar okuyucunun ilgisini çekebilmek için farklı tasarımlarla ve görsellerle destekleniyor. Mesela dijital ya da sesli kitap gibi alıştığımızın dışında formatlarla okuyucuyla buluşuyor.
Çocuk kitapları resimlemek için tercih ettiğiniz malzemeler, renkler, teknikler hakkında konuşabilir miyiz? Kullanacağınız malzemeyi ya da tekniği neye göre belirliyorsunuz?
Son zamanlarda çoğunlukla dijital çalışıyorum. Bazen tarama ucu, mürekkep, suluboya da kullanıyorum. Tekniği ve malzemeyi belirleyen birkaç şey var: Kitabın hitap ettiği yaş grubu, içeriği, önceden belirlenmiş bir tasarımı varsa o…
Çizim yapmak için nasıl bir ortama ve düzene ihtiyaç duyuyorsunuz? Eskiz defterleriniz var mı ya da yanınızda sürekli bir defter taşıyor musunuz? Çalışma masanızı sözcüklerle resmeder misiniz?
Sessiz ortamda çalışmayı seviyorum. Çalışırken bölünmemek için gece çalışıyorum. Saat 00:00-06:00 arası en sessiz, sakin zaman. Yanımda taşımıyorum ama aklıma gelen fikirleri not almak için masamda bir eskiz defterim var. Çalışma masam ne kadar boş olursa o kadar iyi. Kullanmadığım bir şeyin çalışırken masamda olmasını istemiyorum.
Çizen, çizmek isteyen, yeteneğini geliştirmek isteyen çocuklara ve gençlere ne söylemek istersiniz?
Yetenek önemli fakat tek başına çok anlam ifade etmiyor. Çizmek, para kazanmak için de en iyi yollardan biri değil. Çizmeyi sevmeniz gerekiyor. Çizmenin, kendinizi ifade etmenin en iyi yolu olduğundan emin olun. Çiziminizi geliştirmek için sabırlı olmak zorundasınız. Çizime ayırdığınız zamanın daha fazlasını eskiz yapmaya ayırın. Kendinizi daha iyi ifade edebilmek için de size katkı sağlayacağını düşündüğünüz şeyler okuyun, izleyin, dinleyin… Herkesin baktığından daha farklı bir bakış açısı geliştirmek için çabalayın; bu sizi farklı kılar. Bir de dünyanın öbür ucundaki çizerlerin neler çizdiklerini de takip edin.
Şimdilerde neler yapıyorsunuz? Üzerinde çalıştığınız bir çocuk kitabı/yeni projeler var mı?
Şu sıra Kemal Sayar’ın kitaplarını resimliyorum. Çocuklar için kutu oyunu çizimleri yapıyorum. Çocuk kitapları da devam ediyor. Zaman kaldığında da karikatür çiziyorum.
