Tüm flamingolar pembe sever!

Hayvanlarda anne-babalığın bir kuralı, normu ya da standardı yok. Tüm türler gelecek nesilleri garanti altına almak için belli stratejiler geliştirmiş. Farklı türlerde, birbirinden çok farklı anne, baba ve kardeş rollerini belirleyen de bu.

Yazan: Suzan Geridönmez

Doğa ve hayvanları konu eden, birbirinden renkli çok sayıda çocuk kitabı var. Geçen aylarda Meav Yayınlarından çıkan Yavru Hayvanlar Hakkında Olağanüstü Gerçekler’le bunlara bir yenisi eklendi. Ama durun, bu kitap renkli değil ki! Aksine, uçuk yeşil kapağı dışında siyah-beyaz. Kapağı kaldırınca hemen göze çarpan da bu: Siyah-beyaz çizimler. İlk sayfadan başlayarak yavru hayvanlar hakkında okuduğumuz gerçekler olağanüstü mü, tartışmalı. Olağanüstü olan illüstrasyonlar. 

Kitabın hem çizeri hem yazarı olan Maja Säfström, aslında İsveçli bir mimar. Ama harika çizimlerle bezeli kitaplarının yanı sıra, takıdan dövmeye farklı sanat üretimlerini sergilediği “Majasbok” adlı popüler Instragram hesabıyla tanınıyor. 

Diğer kitaplarından da anlaşıldığı kadarıyla hayvanlara ve doğaya özel bir düşkünlüğü var. Yavru Hayvanlar Hakkında Olağanüstü Gerçekler’in resimlerine güçlü bir şekilde yansıyan bu sevgi, seyredende şefkat duygusu uyandırıyor.

Zaten her canlının küçüğü şefkat duyguları doğurmuyor mu? Hayvanlar dünyasına baktığımızda durumun her zaman böyle olmadığı ortaya çıkıyor. Mesela guguk kuşu, yumurtasını başkasının yuvasına bıraktıktan sonra arkasına bile bakmadan kaçıyor. Tazmanya canavarı ise bir batımda 20-30 arası yavru doğurmasına rağmen sadece meme sayısı kadar yavru besliyor. Diğerleri ölüp gidiyor. Maleo kuşları da öyle çok ilgili anne-baba sayılmazlar. Yavruları için yaptıkları tek şey yumurtalarını derine gömmekten ibaret. 

Belki de biz insanlara olağanüstü gelen bu. Hayvanlarda anne-babalığın bir kuralı, normu ya da standardı yok. Tüm türler gelecek nesilleri garanti altına almak için belli stratejiler geliştirmiş. Farklı türlerde, birbirinden çok farklı anne, baba ve kardeş rollerini belirleyen de bu stratejiler. 

Yavrularına hayatları pahasına bakan hayvanlar kuşkusuz ki var. Ama “kutsal annelik”i hayvanlar dünyasında aramak boşuna. Doğadan ve doğal yaşamdan bir şey çıkarıp öğreneceksek bu, dünya dillerine geçmiş “diversity” kavramının, biraz güdük Türkçe karşılığıyla “farklılık”ın olağanüstü olmadığıdır. 

Yavru Hayvanlar Hakkında Olağanüstü Gerçekler tam da bunu gösteriyor. Mesela imparator penguenlerde binlerce yetişkin penguen, yavrularını birlikte büyütür. Denizatlarında doğurgan olan dişi değil erkektir. Bebeklerse babalarının karnından çıkar çıkmaz kendi başlarının çaresine bakmak zorundadır. Sarı Gagalı Boynuzgaga’nın dişisi yavruladığında erkek onu beslemekle yükümlüdür. Nil timsahlarında yavruların cinsiyetini belirleyen genler değil etrafın sıcaklığıdır. Sıcak ve soğuk ortamda doğan yavrular dişi, ılık ortamda doğan yavrular erkek olur. Kum Kaplanı Köpekbalığı bir annenin karnında başta çok sayıda yavru olmasına rağmen çoğunlukla sadece iki bebek köpek balığı doğmayı başarır. Kardeşler, en güçlüler kalana dek anne karnında birbirini yer. Mirketler grup hâlinde yaşar ve sadece lider konumundaki dişiler doğurur. Ama iş, yavruların bakımına gelince tüm dişiler el birliği eder. Tabii yavru bakımını erkek-dişi eşitçe paylaşan hayvanlar da var. Buna Flamingo çiftleri örnek gösterilebilir. İkisi de gagalarındaki kırmızı sütlerini yavrularına içirir. Böylece küçük flamingolar büyümekle kalmaz giderek -kız ya da erkek hiç fark etmez- pembe bir renk de alır. 

Kısacası, hayvanlar âlemine bakıp da gökkuşağının tüm renklerini görmemek için kör olmak gerekir. Kitabın onca siyah-beyazlığı sanki bunu daha bir vurguluyor.

Eser sahibi öncelikle çocuklara, hayvanlar hakkında ilginç, çarpıcı bilgiler vermeyi amaçlıyor. Sade, anlaşılır bir dil, daha fazlasını merak ettiren kısa açıklamalar hedef yaş grubunun dikkat süresiyle uyumlu. Çizimlerde yer yer konuşma balonlarına da yer verilmiş. Hayvanların komik diyalogları bir yandan gülümsetirken öte yandan öğrenilen bilgiyi esprili bir şekilde pekiştiriyor. 

Tabii denizanalarının kendilerini klonladıklarını; Avrupa yılan balıklarının üremek için kat ettikleri uzun yolculuktan önce sindirim sistemlerini yeniledikleri ve bir daha asla aynı şeyi yiyemediklerini; yunusların tıpkı insanlar gibi yavrularına farklı isimler verdiklerini henüz bilmeyen yetişkinler de bu eserden (sonrasında derinleştirmek isteyecekleri) birçok bilgi edinebilir. Hem de kitabın kâğıt, baskı ve kapak kalitesiyle de bütünlenen görsel bir şölen eşliğinde.