İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Kim korkar köpek balığından!

Okyanuslarda serbestçe dolaşan 20 milyon ton altın olduğunu biliyor muydunuz? Sakın hemen dalış kursuna kayıt olmaya kalkmayın! Tam sayısını bilinmemekle birlikte en az 2 tane de hidrojen bombası sizi beklemekte okyanusların derin sularında…

Spielberg’in 1975 yapımı ünlü filmi “Jaws”ı izlediğimde 7-8 yaşlarında bir çocuktum. Televizyonun tek kanallı, telefonların akılsız olduğu yıllardı. Nasıl olduysa ailem geç saatlere kadar ayakta kalmama göz yummuş, üstelik böylesi bir korku filmini izlememe de ses etmemişlerdi. O Jaws ki elde ettiği yüksek gişe hasılatıyla sinema tarihinde yeni bir dönem başlatmakla kalmayıp, insanlığın köpek balığı korkusuna da yeni bir boyut kazandırmıştı. Abarttığımı düşünenler için hemen belirtmeliyim ki, evet, var böyle bir korku; hatta biliminsanları bu korkunun tıbbi boyut kazananına “selakofobi” demişler. Jaws bende bu fobiyi körüklemese de tanıdığım insanlar arasında, filmi izledikten sonra uzunca bir süre ayağını suya sokmayanlar olduğunu da belirtmeliyim.

Oysa -çoğu durumda olduğu gibi- köpek balıklarına karşı duyduğumuz korkunun temelinde bilgisizliğimiz yatıyor. İşin tıp bilimini ilgilendiren fobi kısmını küçümsemeyeceğim elbette ama sıradan insanın, popüler kültürün gazıyla köpürttüğü “katil köpek balığı” mitinin bir saçmalık olduğunu söylemeden edemeyeceğim. Üstelik bu konuda size önerebileceğim eğlenceli ve bilgilendirici bir kaynağım da var: Mike Lowery’nin yazıp resimlediği Köpek Balıkları ve Diğer Su Altı Canlıları Hakkında Muhteşem Ötesi Bilgiler!

İşte bu harika eserden öğrendiğim birkaç bilgi: 2018 yılında köpek balığı saldırıları nedeniyle ölen insan sayısı sadece 5; oysa ağaçtan düşen hindistan cevizlerinin öldürdüğü insan sayısı yılda ortalama 150. Yahut sandviç yerken boğulup ölenlerin sayısı 77! Daha dikkat çekicilerine hazır olun: Yiyecek içecek otomatları yılda ortalama 13 kişiyi öldürüyormuş. Peki özçekim kazalarında kaç kişi ölüyor biliyor musunuz? 2015 yılında kendi fotoğrafını çekmeye çalışırken ölenlerin sayısı 12!

Peki size, her yıl 70 milyondan fazla köpek balığının insanlar tarafından öldürüldüğünü söylesem? Sizce korkulması gereken, soğukkanlı katil kim?

Okyanuslara dair

Lowery, eserini köpek balıklarıyla sınırlı tutmamış. Kitabının ilk bölümünü, onların yaşam alanlarına, yani okyanuslara ayırmış. “Muhteşem Okyanuslarımız!” adını taşıyan bu bölümde, Dünya yüzeyinin %70’inden fazlasını kaplayan beş okyanus, oluşumlarından barındırdıkları canlı çeşitliliğine dek değişik yönleriyle okura tanıtılmış. Bahsettiğim tanıtım, kesinlikle sıkıcı bir bilgi aktarımı değil elbette. Dozunda bir mizah içeren, karikatürvari renkli çizimlerle canlanan ve birbirinden ilginç bilgilerle zenginleşen bir anlatı tarzı var Lowery’nin. Bu tarz, sadece ilk bölümde değil, tüm kitapta bizi bekliyor.

İşte size okyanuslarla ilgili de birkaç ilgi çekici bilgi: Okyanuslarda serbestçe dolaşan 20 milyon ton altın bulunmaktaymış. Eğer bu kadar çok altın sizi cezbetmediyse, çeşitli kazalarda okyanuslara düşüp kaybolan hidrojen bombaları dikkatinizi çeker belki. Dev Lego adamlardan bahsetmeyeceğim bile…

Büyük plastik sorunu

Okyanusları tanıdığımız ilk bölümü “Köpek Balıkları!” başlıklı ikinci bölüm izliyor. Adından anlaşılacağı üzere, bu bölümde köpek balıklarının vücut yapıları, türleri, yaşam alanları, beslenme alışkanlıkları, yetenekleri gibi pek çok bilgi -eğlencenin dozu bir an olsun düşmeden- okura aktarılıyor. 12 metrelik Balina Köpek Balığı ve 20 santimetrelik Cüce Fener Köpek Balığının aynı aileden olduğunu öğrenmek insanı biraz şaşırtıyor; ancak köpek balıklarının Dünya üzerindeki geçmişlerinin dinozorlardan yaklaşık 150 milyon yıl öncesine dayandığını öğrenmek kadar değil!

Köpek balıklarıyla iyice haşır neşir olduğumuz bu ikinci bölümü, “Denizlerdeki Olağanüstü Yaşam Alanları”, “En Tuhaf ve En Ölümcül Deniz Canlıları”, “Köpek Balıklarını Kurtaralım”, “Hadi Köpek Balığı (Ve Diğer Deniz Canlılarını) Çizelim!”, “Köpek Balıkları Rehberi: Köpek Balıkları ve Diğer Su Altı Canlıları Derlemesi” isimlerini taşıyan 5 bölüm izliyor. Lowery, kitabının sonuna, “Derin Deniz Şakaları” adını verdiği (ve bazılarının çeviri güçlükleri nedeniyle güme gittiği) karikatür-şakalar ve derlediği bilgiler için yararlandığı kaynakları gösteren bir kaynakça da eklemiş.

Bölümler arasında “Köpek Balıklarını Kurtaralım” başlıklı beşinci bölüme dikkat çekmek istiyorum. Okyanusların insan eliyle kirletilmesi sonucu, başta köpek balıkları olmak üzere, okyanuslardaki tüm canlı türlerinin yaşamlarının tehlike altında olduğunu bize hatırlatan bu bölümde, başta plastik kullanımını sınırlandırmak üzere, bireysel olarak alabileceğimiz önlemlerden bahsediliyor. Tüm dünyada her bir dakikada yaklaşık 1 milyon plastik su şişesinin satıldığı bilgine ulaştığımız bu bölümde, böyle devam ederse 2050 yılında okyanuslarda balıklardan çok plastik olacağını öğreniyoruz. Bu korkunç ekolojik felakete karşı bireysel farkındalık yaratma çabası çok anlamlı olmakla birlikte, yığınsal plastik üretiminde asıl sorumluluğa sahip devletlerin ve büyük şirketlerin rolünden bahsedilmemesi de bir eksiklik olarak not edilmeli.

Köpek Balıkları ve Diğer Su Altı Canlıları Hakkında Muhteşem Ötesi Bilgiler!, başta çocuk ve gençler olmak üzere her yaştan okurun, yüzlerinde büyük bir gülümsemeyle okuyacağı eğlenceli bir kaynak eser. Benzerlerinin artması dileğiyle…

Köpek Balıkları ve Diğer Su Altı Canlıları Hakkında Muhteşem Ötesi Bilgiler!
Mike Lowery
Türkçeleştiren: Şafak Kılıç
Editör: Ebru Koç Bal
İthaki Çocuk Yayınları, 120 sayfa
Show More