Midemdeki pet şişe

Metnin sade, içten, zaman zaman bir ağıta yaklaşan güçlü dili, onu çevre sorunlarına dikkat çeken çoğu kitaptan ayrı bir yere koyuyor.

Yazan: Burcu Yılmaz

“Hayvanlar, çocukluğun krallığına yakın bir diyarda yaşar. Çocuklar ve hayvanlar birbirlerini anlar ve isteyerek birbirlerine karışırlar. Kuşaktan kuşağa insanlar, en derindeki düşüncelerini gizlemek için fikirlerini, tavırlarını, konuşmalarını, kıyafetlerini değiştirebilirler. Oysa kediler veya köpekler, inekler veya atlar, tavuklar, eşekler değişmez. Yüzyıllar boyu bu yaratıkların hepsi ‘aynı’ kıyafeti giyer, aynı tatlı tavırlara sahiptir veya değillerdir ve çocukların anladığı o aynı dili konuşup aynı fikirlere bağlı kalırlar.”1
Balinanın Hikâyesi de hayvanların çocuk edebiyatındaki bu kolaylaştırıcı ve etkileyici gücünden yararlanıp, okyanuslardaki plastik atık kirliliğine dikkatimizi çekiyor. Bir balinanın rehberliğinde okyanusta gezmeye çıkan çocuk, o sulardaki güzelliğin yanı sıra olmayan hazineleri, çöpleri, balinanın yutmak zorunda kaldıklarını da görüyor ve onun hikâyesini dünyaya anlatıp bu kirliliğin önüne geçmek için çabalamaya söz veriyor. Metnin sade, içten, zaman zaman bir ağıta yaklaşan güçlü dili, onu çevre sorunlarına dikkat çeken çoğu kitaptan ayrı bir yere koyuyor. Üstelik çocuk kitaplarında sıkça karşılaşılan hayvan bir karakterle nadiren karşılaşılan başka bir karakteri bir araya getirerek2 genel bir soruna dikkat çekmesi; söz hakkını beyaz bir çocuğa değil de siyah bir çocuğa vermesi benim için bu kitabı daha da ayrıcalıklı kılıyor. İllüstrasyonlar ise renkleri itibarıyla, okyanusun canlılığını ve zenginliğini çok iyi yansıtıyor -ve hatta atıkların korkunçluğunu da.
Metne getireceğim tek eleştiri son cümlesine ilişkin. Zira bütünün inceliğinden kopuk diyebileceğim, mesajını doğrudan veren, eklektik duran ve olmasa daha iyi olurdu dedirten cümledeki bu dil, çocuk okurun sağduyusuna yeterince güvenilmiyormuş hissi yarattı bende.
1 Catherine Cate Coblentz, “Walking into Yesterday”, The Horn Book, Temmuz- Ağustos, 1944, s.297. (Aktaran: Merrilie Mather, “Animal Stories for Children and The Use of Animal Characters in Children’s Literature”, Boston University, 1950.)
2 https://www.theguardian.com/books/2020/nov/11/childrens-books-eight-times-as-likely-to-feature-animal-main-characters-than-bame-people