“Her gün yanından geçtiğimiz eski bir bina, oraya o kadar aittir ki görünmez hâle gelmiştir. Orada olmaması gereken hayalî bir karakter onunla temas edince yeni bir gerçeklik kurulur ve hem kendini hem de görünmez olanın niteliklerini açık eder.”
Yazan: Ceyhan Usanmaz
Hepimizin, yaşadığımız şehirlerle arasında farklı bir bağ var; belli dönemlerde, mesela tatil amacıyla ziyaret ettiğimiz ya da belki bir süre okuduğumuz için bildiğimiz şehirler için de geçerli bu elbette. Biriktirdiğimiz anılar doğrultusunda bazı bölgelerini daha çok severiz şehirlerin, daha çok vakit geçiririz o çevrede; bazı bölgelerini ise daha az severiz ya da zaten hiç işimiz düşmemiştir, belli sebeplerle adım bile atmamışızdır o taraflarına. Diğer bir deyişle, bir yabancıya göre sokaklarında, mahallelerinde farklı bir gözle dolanırız, farklı bir çerçeveden bakarız. Ancak, kimi zaman ters bir etkiye de sebep olabiliyor bu tanıdıklık hâli. O kadar alışıyoruz, o kadar kanıksıyoruz ki o şehrin sokaklarını, bazen burnumuzun dibindeki güzelliklerini fark edemeyebiliyoruz, unutabiliyoruz. Üstelik, İstanbul gibi devasa boyutta ve derin bir tarihe, kültüre sahip –kadim– şehirler söz konusu olduğunda işler biraz daha karışabiliyor! Hatta yerlisi ya da yabancısı olmak fark etmiyor çoğu zaman, nüfuz etmek zorlaşıyor. İşte böylesi durumlarda bize farklı bir bakış açısı kazandıracak bir “rehber” gerekiyor; Hakan Keleş’in Lilliputlar: Devcücekentler kitabı, bu konuda yol göstericilerden biri olabilir…
Hakan Keleş’in hayalî karakterleri, Jonathan Swift’in ünlü eseri Gulliver’in Gezileri’nden esinlenerek verdiği isimle söylersek Lilliputlar’ı, şehirlerde bir anda karşımıza “dikilmeyecekler” büyük bir ihtimalle ama bazı şeyleri hatırlatacaklarına şüphe yok: “Her gün yanından geçtiğimiz eski bir bina, oraya o kadar aittir ki görünmez hâle gelmiştir. Orada olmaması gereken hayalî bir karakter onunla temas edince yeni bir gerçeklik kurulur ve hem kendini hem de görünmez olanın niteliklerini açık eder. Seri Instagram’da yaygınlaşmaya başladığında insanların tepkileri de en çok bu yönde olmuştu; duyarsızlaştıkları fiziksel çevreyi başka bir katman aracılığıyla görmek, artık etraflarına farklı bir gözle bakmalarını sağlıyor gibiydi.”
Hakan Keleş’in foto-illüstrasyonlarını bir araya getirdiği Lilliputlar: Devcücekentler isimli kitabı, altı bölümden oluşuyor. “#lilliputgündelik”, bugünün kent ve kentlilerinin büyük ölçekli birer yeniden temsili gibi gerçekliğe en yakın mizansenleri içeriyor. Bu bölümdeki dev simitçiyi görünce, aklıma ilk gelen soru şu oldu: Sokak aralarında dolanan simitçilerin seslerini artık daha seyrek mi duyuyoruz? “#lilliputnostaljik” bölümü ise daha çok şey hatırlatacak gibi görünüyor; bu bölümdeki işleriyle Hakan Keleş, kültürümüze ait ama geride kalmış ya da unutulmuş figür ve öğeleri günümüz kentleriyle birleştirerek bir zamansızlık algısı üretmeyi hedeflemiş. “#lilliputsarkastik” ise, kenti bir karikatür nesnesi olarak ele alıp ölçek farkından kaynaklanan algısal bozulmaları mizahi unsurlara dönüştürmeyi amaçlıyor. “#lilliputbilindik”, bu coğrafyada yaşamış ya da yaşamaya devam eden önemli figürlerle kültürümüze bir şekilde dâhil olmuş hayalî karakterleri, farklı mekânlarda görselleştiriyor. “#lilliputorganik”teki çalışmalarında ise Hakan Keleş’in, kenti, doluluk ve boşluklar bağlamında ele aldığı söylenebilir. Kitabın en sonunda ise özel bir bölüm var. Kitap karantina sürecinde hazırlandığı için, Covid19 temalı işler, “#lilliputpandemik” başlığı altında toplanmış. Bu bölümdeki bir illüstrasyonu görünce, keşke bir “dev” çıkıp şehirlerin üstüne biraz kolonya dökse, diye düşünmeden edemiyor insan gerçekten de!
Hakan Keleş’in ilk olarak sosyal medyada, Instagram üzerinden paylaşmaya başladığı foto-illüstrasyonları, özellikle kısıtlamalar altında yaşamak zorunda kaldığımız şu günlerde sokaklarda tedirginlik duymadan dolaşıyormuş gibi hissettirecektir eminim; ya da sayfalar arasında ilerlerken, bir sergide turluyormuş gibi de hayal edebilirsiniz kendinizi pekâlâ. Tamamı dijital olarak üretilen işlerden oluşan Lilliputlar: Devcücekentler kitabının yayıma hazırlık sürecine dair eskiz ve notlar da ‘’Pano’’ isimli son bölümde yer alıyor. Bu bölümde bir de harita ve karekod bulunuyor. Karekod ve link aracılığıyla, kitapta yer alan fotoğrafların konum bilgisine hem telefonlardan hem de bilgisayarlardan ulaşmak mümkün. Kim bilir, belki bir gün bizim sokağımıza da uğrar Hakan Keleş’in Lilliputlar’ından biri…
