İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Hassas Otti ve Eh İşte İnsanlar…

Çocuklar var ve onlar hayvan sevme teşkilatının doğal üyeleri neyse ki! Görgüleri bilgileri arttıkça daha çok hayvanın adı ve kendisi zihnimize, gönlümüze transfer ediliyor sayelerinde.

Yazan: Adnan Saracoğlu

Evde balıklarımız ve kaplumbağamız vardı; şehir dışına çıktığımızda onları güvenle emanet edebileceğimiz değerli komşularımız da… Balıklarımız öldü, kaplumbağamız kış uykusuna yatınca evde bırakabiliyoruz onu. Yazınsa komşumuz, Suzi’nin nazıyla oynamaya devam ediyor.

Kibrit kutusuna sığıyor, ilaç kutusunda uyuyorken avucumuzu taşarcasına dolduran heybetli bir hayvana dönüştü Suzi. “Doğru mu yapıyoruz?”, “İleride ne olacak?”, “Evin küçük adamı kerli ferli olduğunda Suzi de yaşını başını almış kabuğu iyice genişlemiş ve sertleşmiş olarak, ona ve belki bize eşlik edecek mi?”, “Bahçeye kaygısızca salsak birisi alıp götürür mü?”, “Dengi bir arkadaş bulup öpüşüp koklaşmaları için seferber olmalı mıyız?”… sorular, cevaplaması güç sorular.

İnsanlar hayvanlarla evlerini, mesailerini paylaşalıberi gittikçe karmaşıklaşan ilişkilerini, selamete çıkarmak güçleşiyor. Esir kampı kıvamındaki barınaklardan, lüks ötesi hayvan otellerine marj genişledikçe denge onarılmamacasına bozuluyor. Kimlik kartları çıkarılıyor, hayvan vatandaşlar için altyapı hazırlanıyor bir yandan, “düşmanın hayvanları” yok ediliyor diğer yandan. Rahat bırakma trenini çoktan kaçırdığımızdan ahlaki, siyasi, askeri kurumlarımızla hayvanlara da rol biçip duruyoruz.

Çocuklar var ve onlar hayvan sevme teşkilatının doğal üyeleri neyse ki! Görgüleri bilgileri arttıkça daha çok hayvanın adı ve kendisi zihnimize, gönlümüze transfer ediliyor sayelerinde. Kaplanlara sarılmayı, ayılarla dost olmayı, balinalarla okyanusta bir gün olsun yüzmeyi planlayan, dahası dinozorların dirilme, dünyayı yeniden şereflenlendirme ihtimali için hayallerini ve dualarını seferber eden çocuğunuz olduğunda umudunuz hep diri kalıyor varlıktan yana.

Jens Sparschuh, edebiyatın hayvanlarına muzip, hassas bir ginepig ekleyerek çocuk zihniyle aşık atıyor. Kedi, köpek, ayı hattı tıkır tıkır işlesin varsın; armadillolara, ginepiglere, kokarcalara yetecek kocaman yer var kurgu dünyasında. Hemingway göndermeli Yaşlı Adam ve Deniz Tatili adlı kitabın, bir sürü insanla perdelenmiş olması sizi şaşırtmasın, esas kız Otti.

A’dan Z’ye ginepig bakımı rehberinde mi yoksa ortadirek bir Alman ailenin dertlerinde mi seyrediyoruz belli değil… Tek odağı, tek türü, tek olan yığınla şeyi çalımlıyor kitabın kurgusu.

Polke ailesinin baba (araba kataloglarında boğulmuş hâliyle tıpkı bizim babalar), iki canlı anne ve Otti’nin gâh insan gâh ginepig küçük annesi Anjelina’dan oluşan dört artı bir formüllü bütünlüğü türlü badireler atlatsa da bir türlü bozulmuyor. O kadar da “tek” nutku atmaya gerek yok yani.

Yazlık evlerine “kessinlikle yassah” hassasiyetiyle hayvan kabul etmeyen örnek yurttaşlar sayesinde, Otticik aileden kısa süreliğine ayrı düşüyor. Alt komşuları, eşinin ölümüyle makul bir münzeviye dönüşmüş Bay Möhring, arasıra posta kutularına bakmak, çiçeklerini sulamak gibi basit ve düzenli özverilerine, yükte hafif pahada ağır bir varlığın bakımını da ekliyor. Ginepig yükü ağırdır dostlar, Bay Möhring’ten biliyorum. Rutinlerine son verme, ezberini bozma, bir canlıyla nabzını bir tutma pahasına komşuluğun kırk kere veriyor hakkını.

Okur tam iki odaklılığa alışmışken, Anjelina ve şürekasını deniz kıyısında, Otticiği apartmanın zemin katındaki minnacık evreninde takip etmeye hazırlanırken yazar, yeşillik tedarikçisi kılığındaki has yardımcısı Bayan Waller’i devreye sokup seyahate sürüklüyor bir adam, bir kadın ve Otti’den oluşan aileyi. Otti, Anjelina’nın tatlı tren seyahati planını iki şeker yetişkinle gerçekleştiriyor. Orman, çok sayıda inek ve yeşil çayır manzaralı…

Julia Dürr’ün görsel katkısı küçümsenemeyecek derinlikte: Yazarın, hayvan insan tüm karakterleri kuşatan bakış açısıyla, ginepig Otti’yi merkeze alan, onun dünyasına dalan ve hem okura özdeşlik imkânı veren hem de Otti’yi bir nebze kahramanlaştıran konuşma baloncuklarıyla çok yönlü işleve sahip çizerliği kol kola giriyor. Üstelik Otti sazı ele aldığında düz insan sabuklamalarından çok ötede hünerver ozan havası estiriyor. Anjelina’dan duyduğumuz oburca maydanoza dadanma ithamının yersizliğini Otti’nin şatafatlı tiradı faş ediyor.

Çok çok gerilerde, kısık ateşte kaynamaya bırakılan Anjelina’nın, yeni doğacak kardeşinden dolayı annesine kırgınlığı ve kızgınlığı sonlara doğru kurguyu yerinden etmeyecek şekilde patlıyor. Duygusal arınma, akılla uzlaşma; tek ve mutlak olmayan seçenekler yeter ki aransın, yeter ki, birçok öznenin birçok saygınlık seviyesi önemsensin ve örselenmesin.
Arkadaşlık ilişkileri, yalnızlık, cesur başlangıçlar vb. yığınla kılcalı var metnin. Otti uyukladığında kaçamak yapıp bu ufarak sorunlara eğilip oyalanıyoruz.

Yazarın tavında dövdüğü unsurlardan biri de mizah. Andy Kaufman’ın sessizliğe ve tahmin edilemezliğe ektiği gülme, gülümseme, nöronları hesapsızca ateşleme fırsatını, mantık cambazlıklarıyla altın tepside sunuyor Sparschuh. Anlam öbeklerini; yanlış anlamayı, çarpık anlamayı doğuracak şekilde eşleştiriyor. İyi çocuk edebiyatının, çocuk zihnini, değil küçümsemek, oyunbazlığın sonsuz imkânını besleyecek şekilde o zihne o bağımsız varlığa hürmet etmek olduğunu hatırlatıyor.

Kitabın sonunda görülecek insan ve hayvan mürüvvetlerini çıtlatmasam çatlarım. Kızlar mı olmuş oğlanlar mı demiyoruz elbette, tek sağlıklı olsunlar da!

Yaşlı Adam ve Deniz Tatili
Jens Sparschuh
Resimleyen: Julia Dürr
Türkçeleştiren: Suzan Geridönmez
Ginko Çocuk Yayınları, 160 sayfa
Show More