İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Bir yaz mevsiminde büyümek

Gmehling’in en büyük başarılarından biri de şüphesiz zerre dramatik ve didaktik anlatıma kaçmadan, işsizlik, evsizlik, yabancı düşmanlığı, ırkçılık gibi büyük konuları küçücük dokunuşlarla hikâyeye yedirerek genç okurlara üzerinde düşünecekleri pırıl pırıl ufuklar aralaması.

Yazan: Karin Karakaşlı

Çocukken yaz mevsimi hayatta uzun bir ara hissi yaratır. Her günü tanımlayan okul bir anda ortadan kalkmıştır ve kendinle baş başasındır. Dünyayı yeniden keşfetme zamanıdır. Eserleri birçok dile çevrilen Alman yazar Will Gmehling’in Ginko Çocuk Yayınlarından çıkan Haydi Havuza – Güneş Altında Koca Bir Yaz (Freibad – Ein ganzer Sommer unter dem Himmel) romanı, bizi böyle bir çocukluk yazına götürüyor.

Türkçede Ginko Bilim etiketiyle yayınlanan Bizim Evin Halleri’nde bulaşıkçılık yapan babası, temizliğe giden annesi ve üç kardeşiyle birlikte kavga ve keyfin iç içe geçtiği bir evde yaşayan Bert’in, görünürde her tür maddi imkâna sahip sınıfın yenisi çocuğun, arkadaş diye kendisini seçmesi üzerine farklı gözlerle baktığı dünyasını görmüştük. Frida ve Mandalina’da ise hayvan barınağında yaşayan çok yaşlı bir köpek olan Frida’nın nice zorlu badireden sonra kavuştuğu ailenin küçük kızıyla dostluğuna tanıklık etmiştik. 

Çizer Birgit Schössow’un sıcacık kapağıyla okuru yüzme havuzuna daldıran, Olcay Geridönmez’in akıcı çevirisiyle de su gibi akan Haydi Havuza ise 2020 Uluslararası Alman Gençlik Edebiyatı Ödülü başta olmak üzere pek çok ödüle layık görülmüş bir roman. Gmehling, bu romanında da emekçi bir ailenin çocuklarına odaklanırken, sıradan gündelik hayatın küçük mucizelerini fark etmenin yollarını gösteriyor aslında. 

Babaları taksi şoförü, anneleri bir pastanede satış elemanı olan Alf, Katinka ve Robbie Bukowski kardeşlerle tanıştığımız hikâyeyi, on yaşındaki ağabey Alf’ten birinci tekil şahısta dinliyoruz. Alf, çevresinde olup biten her şeyi en ince ayrıntısına kadar algılayan, insanları olduğu hâliyle kabul etmeye açık, sıcacık bir karakter. Sınırlı imkânlarla yaşayan ailenin büyük oğlu olarak kardeşlerine sahip çıkma sorumluluğunu her an omuzlarında hissediyor. Yaz mevsiminde tatile çıkmaları söz konusu değilken, bir gün havuzda boğulmakta olan küçük bir bebeği kız kardeşi Katinka ile birlikte kurtarınca üç kardeşe açık yüzme havuzuna yaz boyu bedava giriş hakkı veriliyor. Ve macera da böylece başlıyor.

Hayaller ve gerçekler

Kardeşlerin en büyük ortak noktası, içinde yaşadıkları hayatın sıkıntılarını alt etmelerini sağlayan hayalleri. Alf, bir yandan 10 metrelik platformdan atlamayı öğrenmeyi isterken diğer yandan da aşık olduğu (çocukların kendi aralarında Denizaygırı ismini taktığı yüzme havuzu sorumlusunun kızı)Johanna’yla yaz mevsimiyle son bulmayacak bir arkadaşlık diliyor. Havuz kantinindeki ilk buluşmalarında söyledikleri her yetişkinin ihtiyacı bir açıklığın işareti: “İlginç bir şeyler anlatmak istedim ama aklıma hiçbir şey gelmedi. Ben de oluruna bıraktım. Öylece oturup yağmuru dinledik. Yeterliydi bu da.” Her fırsatta kendi kendine öğrenmeye çalıştığı Fransızcası ile bizi gülümseten Katinka, Paris’te model olmak ve küçük kardeşleri Robbie’ye yüzmeyi öğretmek istiyor. Küçük Robbie’nin hayallerini ise tahmin etmek çok güç. İlk olarak Alf’in tanımıyla karşımıza çıkarken, ağabeyin küçük kardeşine duyduğu sevgi de iliklere işliyor: “Robbie’nin engelli ya da gelişim bakımdan geri olduğu doğru değil. O sadece farklı… Robbie çok konuşmaz da nesnelere işaret etmeyi tercih eder. Sırf biri bir karıncanın üzerine bastı ya da kakaosunu döktü diye ansızın ağlamaya başlar. Öyledir işte Robbie Bukowski.”  Sonradan Robbie’yi yolda şişe toplayan evsiz Konrad’a özenerek şişe toplayıcısı olmak isterken, bulutlara bakıp hayvanlar, dolunaya bakıp mavi kediler görürken ve genellikle susup en vurucu cümleleri söylerken göreceğiz. Üç kardeşin havuzdaki gece kaçamağı da bizi heyecanla gülümsetecek.

Sanat çalışmalarına ressam olarak başlayan 1957 doğumlu Will Gmehling, 1998’de ilk çocuk kitabı yayımlandıktan sonra bütünüyle çocuk ve gençlik edebiyatına yönelmiş. Bir atmosfer kurma ustası olan yazar; patates kızartması ve şekerleme kokuları, dondurma lezzeti, havuzun dibindeki stadyumda idman yapan futbolcuların bağırışları, rüzgâr ve klor kokusuyla doğrudan içine ışınlanılacak bir dünya yaratıyor. 

Gmehling’in en büyük başarılarından biri de şüphesiz zerre dramatik ve didaktik anlatıma kaçmadan, işsizlik, evsizlik, yabancı düşmanlığı, ırkçılık gibi büyük konuları küçücük dokunuşlarla hikâyeye yedirerek genç okurlara üzerinde düşünecekleri pırıl pırıl ufuklar aralaması. Çocuklara hep özel yakınlık gösteren, havuzdaki kantinin çalışanı Suriyeli mülteci Adil, Fransız futbolcu Louis Loumane, yaşlı nineler, Amerika’dan gelen Carl amca, Malili göçmen çocuklar Amadou, Abdoul ve Issouf pek çok çarpıcı karşılaşmaya imkân veren yan karakterler. En ağır meselelerde dahi mizah dolu, eğlenceli bir dilden taviz vermeyen yazar, hepsi birbirinden farklı çocuk ve yetişkin karakterlerini ustalıkla karşımıza getiriyor. Sokakta yaşadığı hâlde, köprü altındaki dolabında saklı kitapları okuyan Konrad’ı, Alf’in yeni okulundaki en yakın arkadaşı olacak tekerlekli sandalyedeki Robert’i de unutmak mümkün değil.  

Haydi Havuza’da bütün çocukça tartışma ve kavgalarına karşın, kritik anlarda hep birbiri için var olan bu kardeşleri bağrımıza basıyoruz. Dünyayı onlar gibi görmeyi, hayatı onların kucaklayıcılığıyla yaşamayı diliyoruz. Onlar büyürken, biz de o büyüme macerasına ortak olmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Daha ne olsun! 

Haydi Havuza – Güneş Altında Koca Bir Yaz
Will Gmehling
Türkçeleştiren: Olcay Geridönmez
Editör: Suzan Geridönmez
Ginko Çocuk Yayınları, 144 sayfa
Show More