Almadan önce üç, atmadan önce iki kere düşün

Yeniden kullanım için, plastikten, kâğıt, cam ve organik atığa kadar tüm çöplerin, doğru şekilde ayrıştırılmaları gerekli. Kitaplarda bu konuya özellikle dikkat çekiliyor. Çok önemli bir başka nokta da az tüketimin özendirilmeye çalışılması.

Yazan: Toprak Işık

İçinde bulunduğumuz çağda ne üretirken ne de tüketirken doğaya gerekli özen gösteriliyor. Beş on yıl önce yapılan bir araştırma, gelecek elli yılda aynı şekilde devam edebilmemizin ancak bize bir dünya daha tahsis edilmesiyle mümkün olduğunu ortaya koymuştu. Yaşayış biçimimizi değiştirmek zorunda olduğumuz açık. Gençlerin ve çocukların bilinç seviyelerini artırıp onları doğaya daha dost yaşayabilir hâle getirmek amacıyla bir kitap serisi hazırlanmış: “Gezegenimizi Koruyalım”. Seriyi oluşturan kitaplardan ikisinin adı, Görevimiz Sıfır Atık ve Görevimiz Yeniden Kullanım… İlkini Lucie Vallon yazmış, Vincent Bergier resimlemiş; ikincisinin ise yazarı Vinciane Okomo, çizeri Claire Le Gal. Fransa çıkışlı olan bu kitapları Gözde Koca Türkçeleştirmiş ve Tudem Yayınları ülkemiz okurlarının beğenisine sunmuş.

Kitaplardan biri doğadaki zararlı atıkları azaltmak, hatta sıfıra indirmek için okuru bilgilendiriyor ve ona tüketici olarak alışkanlıklarını değiştirmeye yönelik tavsiyelerde bulunuyor. Diğer kitap ise normalde atılacak olan ürünlerin yeniden kullanımını sağlamak için aynısını yapıyor. Kitaplarda böyle yapsanız ne güzel olur, denilenlerin bazıları, çocukluğunu şimdiki gibi malların fabrikalardan taştığı bir dönemde yaşamamış olanların gülümseyerek hatırlayacağı türden. Teki kaybolmuş bir çoraptan nasıl bulaşık bezi yapılabileceği bile anlatılmış. Tanıdık olmayan öneriler de var: Örneğin organik atıkların gübreye dönüştürülmesi yoluyla toprağın veriminin artırılmasını sağlayan kompost uygulaması bunlardan biri… 

Yeniden kullanım için, plastikten, kâğıt, cam ve organik atığa kadar tüm çöplerin, doğru şekilde ayrıştırılmaları gerekli. Kitaplarda bu konuya özellikle dikkat çekiliyor. Çok önemli bir başka nokta da az tüketimin özendirilmeye çalışılması. Hem satın almadan hem de atmadan önce iki kez düşünülmesi ve ikinci el eşyaların kullanılması öneriliyor. Ayrıca yerli ürün tüketimi teşvik edilmeye çalışılıyor; bunun için alışverişinizi mahalle esnafından yapın, deniyor. 

Yetmişli yıllarda zengin Avrupa’nın ve ABD’nin, üretimi başta Çin olmak üzere Asya ülkelerine kaydırdıkları biliniyor. Kitaplarda buna da değinilerek üretimin transfer edildiği ülkelerde, insanların çok kötü koşullar altında çalıştırıldığı belirtiliyor; oralarda üretilen ürünlere daha soğuk bakılmasını sağlamak amaçlanıyor.

Her iki kitapta da normalde çöp olacak ürünlerden eşya ve oyuncak yapımı anlatılmış. Böylelikle doğaya atık olarak gidecek malzemeler yoldan çevrilirken, atık adayı yeni ürünlerin alımı da engellenmiş. Kendi oyuncaklarını kendileri yapan çocukların daha becerikli hâle gelmeleri de cabası…

İki kitabın amaçları son derece yakın. Bu yakınlık içeriklerine de yansımış ve belki de zorunlu olarak çok benzer bilgiler verilip çok benzer tavsiyelerde bulunulmuş. Örneğin her ikisinde de plastik poşet kullanımını azaltmak için bez torba taşınması önerilmiş ve eskiyen tişörtlerin bez torbaya dönüştürülme yöntemi anlatılmış. Daha bunun gibi pek çok tekrar söz konusu. Bu durum, kitapların art arda okunmasını bir miktar sıkıcı hâle getirirken, bilgi ve tavsiyelerin pekiştirilmesini de sağlamış.

Kitaplarda rahatsız edici olmamakla birlikte ufak tefek kusurlar da var: “Tüm zengin ülkelerde çöplükler doldukça tamir etme kavramı yok oluyor.” Asıl söylenmek istenen şuna benzer bir şey olsa gerek: “Tamir etme kavramı yok oldukça tüm zengin ülkelerde çöplükler doluyor.”

Kapitalist üretim sürecinin son derece verimli olduğu, buna karşın sistemin asıl sorununun tüketimde ortaya çıktığı öteden beri biliniyor. Sistem ancak kontrolsüz biçimde ürettiklerinin kontrolsüz biçimde tüketilmesiyle nefes alabiliyor. İnsanlar kendi doğal ihtiyaçlarını karşılamak için değil, sistem ayakta durabilsin diye tüketiyorlar. Dolayısıyla kapitalizmin öncüleri olan gelişmiş Batı ülkelerinde tüketimi kısmaya yönelik çocuk kitaplarının yayımlanması hayli ilgi çekici ve dünyadaki değişim konusunda fikir verici. Asya ve özellikle de Çin ile Batı ülkeleri arasındaki ticaret savaşları dünyayı sarsmaya devam ederken, insanları mütevazı yaşamaya çağıran kitapların sayısı artacak gibi görünüyor.

Sebebi her ne olursa olsun, daha az tüketimin dünyaya ve insanlığa iyi geleceği kesin. Bu nedenle arkasındaki esas motivasyondan bağımsız olarak gezegenimizin korunmasına hizmet edecek her söze kulak vermek yararlıdır. Görevimiz Yeniden Kullanım ve Görevimiz Sıfır Atık, ülkemiz çocuklarının çevre bilincini artıracak kitaplar. Okunmaları ve okutulmaları gönül rahatlığı ile tavsiye edilebilir.